Η ΑΠΑΝΤΗΣΗ ΤΗΣ ENELCO ΓΙΑ ΤΗΝ ΧΑΙΡΩΝΕΙΑ

1. ΤΟ ΠΡΟΚΗΡΥΧΘΕΝ ΕΡΓΟ
Ο διαγωνισμός
Το 2006 η ΕΝΕLCO AE, συμμετείχε σε διαγωνισμό (υπ’ αριθμ. Νο. 12/ 2006) που προκήρυξε η ΔΕΣΜΗΕ Α.Ε. (51% Ελληνικό Δημόσιο και 49% ΔΕΗ) για την «Κατασκευή και λειτουργία θερμοηλεκτρικού σταθμού παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας με χρήση φυσικού αερίου». Μετά από μακροχρόνιες διαδικασίες ενώπιον της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, το Διοικητικό Συμβούλιο της ΔΕΣΜΗΕ με την από 27.2.2008 απόφαση του ανέδειξε την ΕΝΕLCO AE, ως ανάδοχο του έργου και στις 15 Ιουλίου 2008 η εταιρεία και η ΔΕΣΜΗΕ Α.Ε. συνήψαν τις σχετικές συμβάσεις για την κατασκευή της μονάδας εντός αυστηρώς προσδιορισμένου χρονοδιαγράμματος.
Ο ανάδοχος
Η Enelco είναι κοινοπραξία της ENEL(75%) και του Έλληνα συνεταίρου της, του Ομίλου Κοπελούζου(25%). Η Enelco δημιουργήθηκε για να ανταποκριθεί στις αυξανόμενες ενεργειακές ανάγκες της Ελλάδας και δραστηριοποιείται στην ελληνική αγορά ενέργειας.
Η Enel είναι η δεύτερη μεγαλύτερη εταιρεία παροχής υπηρεσιών κοινής ωφελείας στην Ευρώπη βάσει εγκατεστημένης ισχύος. Παράγει, διανέμει και εμπορεύεται ηλεκτρική ενέργεια και φυσικό αέριο στην Ευρώπη, τη Βόρεια και Λατινική Αμερική. Η Enel έχει παρουσία σε 22 χώρες με συνολική παραγωγική ισχύ 75,5000 MW (με ημερομηνία 31 Δεκεμβρίου 2007) και εξυπηρετεί πάνω από 50 εκατομμύρια πελάτες ηλεκτρικής ενέργειας και φυσικού αερίου παγκοσμίως. Είναι εισηγμένη στο Χρηματιστήριο του Μιλάνο από το 1999 ενώ το 2009 θα συμπεριληφθεί για πέμπτη συνεχή χρονιά στον Παγκόσμιο Δείκτη Αειφορίας Dow Jones (Sustainability World Index) και στον δείκτη Dow Jones STOXX, ο οποίος είναι εξίσου απαιτητικός στις επιλογές του και περιλαμβάνει μόνο τις 160 κορυφαίες εταιρείες του κόσμου. Η Enel είναι η ιταλική εταιρία με το μεγαλύτερο αριθμό μετόχων με περίπου 1,7 εκατομμύρια ιδιώτες και θεσμικούς επενδυτές.
O Όμιλος ΚΟΠΕΛΟΥΖΟΥ ιδρύθηκε το 1970 και σήμερα έχει εξελιχθεί σε έναν πλήρως ανεπτυγμένο επιχειρηματικό οργανισμό ο οποίος παρέχει υπηρεσίες σε στρατηγικούς βιομηχανικούς και τεχνολογικούς τομείς στην Ελλάδα και στο εξωτερικό.
Χωροθέτηση της εγκατάστασης
Η χωροθέτηση της εγκατάστασης είχε καθοριστεί από το ελληνικό κράτος τόσο έμμεσα (οι μονάδες ηλεκτροπαραγωγής ακολουθούν αναγκαστικά τον αγωγό καυσίμου και το δίκτυο υψηλής τάσης), όσο και ευθέως όπως προκύπτει από τους όρους του διαγωνισμού οι οποίοι προέβλεπαν περιοριστικά και τις πιθανές περιοχές εγκατάστασης, ήτοι Αττική, Βοιωτία και διάφορους νομούς της Πελοποννήσου. Εντούτοις, μόνο η Βοιωτία και το αττικό μέρος του Ν. Κορινθίας συνιστούσαν εκ των πραγμάτων βιώσιμη επιλογή καθώς στην υπόλοιπη Πελοπόννησο δεν υπάρχει αγωγός φυσικού αερίου ούτε ικανό δίκτυο υψηλής τάσης ενώ στην Αττική δεν είχαν δοθεί σχετικές άδειες παραγωγής
Εμπειρία του Αναδόχου σε αντίστοιχα έργα
Αξίζει να σημειωθεί ότι μονάδες της ΕΝEL αντίστοιχες αυτής που προβλέπεται για την Χαιρώνεια (δηλαδή συνδυασμένου κύκλου με χρήση φυσικού αερίου) λειτουργούν σε πολλές περιοχές της Ιταλίας, με απόλυτη συμμόρφωση στις αυστηρές προδιαγραφές που έχουν θεσπιστεί για την προστασία του περιβάλλοντος τόσο στην ιταλική όσο και στην ευρωπαϊκή νομοθεσία. Στην Ιταλία, κάποιες από αυτές λειτουργούν σε περιοχές εντός ή σε άμεση γειτνίαση με προστατευόμενες περιοχές όπως η μονάδα Portoferraio στο Εθνικό Πάρκο Τοσκάνης, η μονάδα S.Barbara σε άμεση εγγύτητα με την περιοχή Natura του Monti del Chianti, η μονάδα Alessandro Volta στο Montalto Di Castro και άλλες. Το 80% των μονάδων της ENEL έχουν ήδη πιστοποιηθεί κατά το πρότυπο Περιβαλλοντικής Διαχείρισης ISO 14001 ενώ το υπόλοιπο 20% θα έχει πιστοποιηθεί στο άμεσο μέλλον.
Εξέταση του θέματος από το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο κατά τον Ιούλιο του 2008
Παρά την εθνική όσο και τοπική του σημασία και μολονότι η εταιρεία έχει τηρήσει την προβλεπόμενη αδειοδοτική διαδικασία (που πλέον συμπληρώνει 7 χρόνια), τον Ιούλιο του 2008 το ζήτημα πέρασε στο Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο (Κ.Α.Σ.). Στην πρώτη συνεδρίαση το Κ.Α.Σ. αποφάσισε τη διεξαγωγή αυτοψίας η οποία και πραγματοποιήθηκε στις 23 Ιουλίου 2008. Είναι σημαντικό να τονιστεί ότι παρότι η επιτροπή αυτοψίας αποφάσισε υπέρ του έργου με πλειοψηφία 4 προς 1, η ολομέλεια του Κ.Α.Σ. γνωμοδότησε εναντίον του στον Υπουργό Πολιτισμού.
Παρά την μη αναμενόμενη αυτή εξέλιξη, η εταιρεία συνέχισε την προσπάθειά της να ανταποκριθεί στους ενδοιασμούς ορισμένων εκ των μελών του Κ.Α.Σ. προβαίνοντας σε ριζικές τεχνικές και αισθητικές βελτιώσεις που, αν και αυξάνουν σημαντικά το κόστος σε σχέση με αυτό αντίστοιχων έργων, έχουν καταστήσει το συγκεκριμένο έργο μοναδικό σε πανευρωπαϊκό επίπεδο για την τις τεχνικές του προδιαγραφές, την περιβαλλοντική του συμβατότητα και την αισθητική του.
Ως εκ τούτου, βάσει των αναθεωρημένων προδιαγραφών του έργου, η εταιρεία αιτήθηκε την αναπομπή του θέματος στο Κ.Α.Σ. για δεύτερη γνωμοδότηση επί των αναθεωρημένων δεδομένων.
2. ΤΟ ΕΡΓΟ
Η Εθνική σημασία του έργου
Ο συγκεκριμένος θερμοηλεκτρικός σταθμός παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας από φυσικό αέριο, εντάσσεται στον μακροπρόθεσμο ενεργειακό σχεδιασμό της Χώρας και αναμένεται να συμβάλει:
στην εξασφάλιση επάρκειας των ενεργειακών απαιτήσεων της χώρας,
στην περαιτέρω εξασφάλιση των ενεργειακών αποθεμάτων της χώρας
στην τήρηση δεσμεύσεων της χώρας για την προστασία του περιβάλλοντος στο πλαίσιο των διεθνών υποχρεώσεων της,
στη σημαντική βελτίωση των περιβαλλοντικών συνθηκών καθώς η μονάδα φυσικού αερίου της Enelco προβλέπεται να αντικαταστήσει παλαιότερες ρυπογόνες μονάδες (π.χ. που χρησιμοποιούν λιγνίτη, πετρέλαιο ή λιθάνθρακα)
στη διασφάλισης μιας πιο ισορροπημένης χρήσης διαφορετικών πηγών ενέργειας για τη χώρα
στην ενίσχυση της οικονομικής ανάπτυξης της χώρας μέσω μεγάλων επενδύσεων
στη διαμόρφωση περισσότερο ανταγωνιστικών τιμών πώλησης ηλεκτρικού ρεύματος με προφανή οφέλη στον τελικό καταναλωτή χάρη στην απελευθέρωση της αγοράς ενέργειας.
Σημειώνεται ότι η καύση φυσικού αερίου για ηλεκτροπαραγωγή αντί του πετρελαίου ή του λιγνίτη εμφανίζει υψηλότερο βαθμό απόδοσης της ηλεκτροπαραγωγής, ιδιαίτερα χαμηλές εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα και δεν παράγει αέριους ρύπους ή στερεά απόβλητα. Για τους λόγους αυτούς οι μονάδες ηλεκτροπαραγωγής με καύσιμο το φυσικό αέριο θεωρούνται διεθνώς ως οι πλέον περιβαλλοντικά φιλικές μονάδες ορυκτών καυσίμων και συνιστούν σήμερα την κύρια τεχνολογική επιλογή θερμικών μονάδων σε όλα τα κράτη τα οποία έχουν πρόσβαση στο φυσικό αέριο. Επίσης, η μονάδα του συγκεκριμένου τύπου επιτυγχάνει την καλύτερη δυνατή ισορροπία μεταξύ όγκου και ισχύος συγκρινόμενη με όλες τις γνωστές «πράσινες» τεχνολογίες.
Σημασία του έργου για την τοπική κοινωνία
Η κατασκευή και λειτουργία της μονάδας συνεπάγεται σημαντικά οφέλη για την ενίσχυση της τοπικής οικονομίας, και συγκεκριμένα:
τη δημιουργία θέσεων εργασίας κατά την κατασκευή του έργου, το κυριότερο τμήμα των οποίων θα καλυφθεί κατά προτεραιότητα από εργατοτεχνικό προσωπικό της περιοχής,
τη δημιουργία θέσεων εργασίας κατά τη λειτουργία του έργου, εκ των οποίων τα 2/3 αφορούν σε τεχνικούς βάρδιας και άλλες βοηθητικές εργασίες για τις οποίες θα δοθεί επίσης προτεραιότητα βάσει εντοπιότητας,
την ανάπτυξη καταρτισμένου προσωπικού μέσα από τη συμμετοχή σε προγράμματα εκπαίδευσης και μετεκπαίδευσης,
την κατά προτεραιότητα επιλογή τοπικών εταιρειών για την παροχή υπηρεσιών κατά την περίοδο κατασκευής, λειτουργίας και συντήρησης της εγκατάστασης, καθώς και η ενίσχυση μικρών επιχειρήσεων που θα καλύπτουν όλες τις ανάγκες του εργοστασίου.
την ανάπτυξη της τουριστικής ελκυστικότητας της περιοχής μέσα από την ένταξη της περιοχής σε προγράμματα της ENEL για την προστασία, ανάδειξη και προβολή των τοπικών αρχαιοτήτων και την αξιοποίηση της εγκατάστασης ως πόλο έλξης επισκεπτών
την ενίσχυση του εισοδήματος τοπικών παραγωγών μέσα από πρωτοβουλίες της ENEL για την προώθηση της αγροτικής παραγωγής.
Η εταιρεία, στο πλαίσιο της συνεπούς πολιτικής της για συμβολή στην ευρύτερη ανάπτυξη κάθε περιοχής στην οποία δραστηριοποιείται, έχει προτείνει δέσμη προτάσεων στήριξης της τοπικής κοινωνίας την οποία προτίθεται να συζητήσει με τους αρμόδιους τοπικούς φορείς.
3. ΘΕΜΑΤΑ ΑΜΕΣΟΥ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝΤΟΣ ΤΗΣ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΗΣ ΥΠΗΡΕΣΙΑΣ
Αρχαία που ενδεχομένως υπάρχουν στο σημείο κατασκευής του έργου.
Η άμεσα αρμόδια αρχαιολογική υπηρεσία (Θ’ ΕΠΚΑ) αποκλείει τις όποιες πιθανές ανησυχίες για ενδεχόμενη βλάβη των αρχαίων στην συγκεκριμένη έκταση που προορίζεται για την κατασκευή της μονάδας καθώς:
με έγγραφο της 30-6-2006 προς το ΥΠΕΧΩΔΕ γνωμοδότησε θετικά για το έργο της διασυνδετικής γραμμής μεταφοράς ηλεκτρικής ενέργειας από την εγκεκριμένη για κατασκευή μονάδα (ΘΗΣ ENELCO Λειβαδιάς) προς το κεντρικό σύστημα μεταφοράς ηλεκτρικής ενέργειας της χώρας, σημειώνοντας ότι «δεν έχει καταρχήν αντίρρηση για την πραγματοποίηση του έργου, στη θέση και σε μορφή όπως αυτή αποτυπώνεται υπεύθυνα στα συνημμένα τοπογραφικά διαγράμματα της ΠΠΕ, διότι δεν χωροθετείται εντός κηρυγμένου αρχαιολογικού χώρου ή ζώνης προστασίας, δεν βλάπτει καθ' οιονδήποτε τρόπο αρχαιολογικό χώρο ή μνημείο δικαιοδοσίας της Θ’ ΕΠΚΑ και η ευρύτερη θέση δεν παρουσιάζει ορατές αρχαιότητες».
σύμφωνα με το πρακτικό της Επιτροπής αυτοψίας, ο προϊστάμενος της Θ’ ΕΠΚΑ κ. Αραβαντινός ενημέρωσε κατά την αυτοψία τα μέλη για τις αρχαιότητες που εντοπίζονται στην κοιλάδα κατά τις σωστικές ανασκαφές που διενεργούνται από την Θ’ ΕΠΚΑ λέγοντας ότι «δεν είναι αξιοποιήσιμα τα αρχαία που βρίσκονται στον κάμπο». Επίσης ανέφερε ότι «με τα μέχρι τώρα στοιχεία δεν εικάζει ότι στον χώρο του γηπέδου της εταιρείας θα εντοπισθούν σημαντικές αρχαιότητες».
με έγγραφο της της 27-6-2001 η Θ’ ΕΠΚΑ βεβαιώνει ότι «… το αγροτεμάχιο στο οποίο πρόκειται να ανεγερθεί μονάδα ηλεκτροπαραγωγής στη θέση Άγιος Βλάσιος Χαιρώνειας, δεν βρίσκεται εντός αρχαιολογικού χώρου».
Πάντως, εάν –παρά τις περί του αντιθέτου εκτιμήσεις του εφόρου - ανακαλυφθούν αρχαιότητες στο οικόπεδο της εταιρείας, όχι μόνο θα τηρηθεί πιστά η ελληνική νομοθεσία αλλά και προτείνεται η χρηματοδότηση του έργου ανάδειξης και αξιοποίησής τους σε συνεργασία με τις αρμόδιες αρχές.
Ανησυχίες για ενδεχόμενη βλάβη στα αρχαία
Ουδεμία φυσική βλάβη προκαλείται από την κατασκευή ή λειτουργία της μονάδας, στα υπάρχοντα ή τυχόν νέα αρχαιολογικά ευρήματα, στην πέριξ ή ευρύτερη περιοχή της εγκατάστασης δεδομένου ότι:
η όποια κυκλοφοριακή όχληση αφορά στην περίοδο κατασκευής του έργου και μόνο, η οποία ούτως ή άλλως έχει επιλεγεί να γίνεται μέσω του βορείου άξονα της παλαιάς εθνικής οδού, παρακάμπτοντας την Χαιρώνεια. Στην φάση λειτουργίας η μόνη επιβάρυνση θα αφορά στο διακινούμενο προσωπικό της εταιρείας
τα όποια αέρια απόβλητα του σταθμού - προϊόντα καύσης του φυσικού αερίου - βάσει των σχετικών μελετών για τις πλέον δυσμενείς μετεωρολογικές συνθήκες δεν θα πλησιάζουν ούτε το 10% των θεσμοθετημένων επιτρεπτών ορίων στην Ελλάδα και την Ευρωπαϊκή Ένωση. Σημειώνουμε ότι στις εκπομπές αερίων του σταθμού δεν περιέχονται, ούτε καν ελάχιστα ίχνη, σωματιδίων ή διοξειδίου του θείου (SO2), που ως γνωστόν είναι βλαπτικά (είτε άμεσα είτε μέσω όξινης βροχής) για την επιφάνεια κτιρίων και μνημείων,
τα υγρά απόβλητα του σταθμού δε θα έχουν καμία βλαπτική επίδραση στα αρχαία. Αντίθετα τα έργα απορροής ομβρίων θα συμβάλλουν στη μείωση πλημμυρικών νερών. Τα στερεά απόβλητα περιορίζονται σε υλικά συσκευασίας βοηθητικών υλών για τη λειτουργία της μονάδας και καταλήγουν στην ανακύκλωση, μετά τον προβληματισμό που αναπτύχθηκε αναφορικά με την υπερκατανάλωση υδάτινων πόρων, το σύστημα υδρόψυξης αντικαταστάθηκε από αερόψυκτη μονάδα συμπύκνωσης, που οδηγεί σε μείωση του όγκου των εγκαταστάσεων και ελαχιστοποίηση του χρησιμοποιούμενου νερού.
το είδος της εγκατάστασης δεν παρουσιάζει συνέργειες και διακλαδικές σχέσεις με άλλες δραστηριότητες, διότι δεν απαιτούν πρώτες ύλες πλην προφανώς του φυσικού αερίου, ούτε παράγουν προϊόντα που συνδυάζονται με αποθήκες, μεταποίηση, εμπορία ή μεταφορά τους. Ούτε στην Ελλάδα ούτε στην Ευρώπη. Δεν έχουμε δείγματα λειτουργίας αυτών των μονάδων ως πυρήνα συγκέντρωσης άλλων όμοιων επιχειρήσεων.
Οπτική επαφή της μονάδας με τους γύρω αρχαιολογικούς χώρους και μνημεία
Ο συγκεκριμένος τύπος μονάδας (συνδυασμένου κύκλου) ουδεμία σχέση έχει με τις πράγματι υπερμεγέθεις μονάδες παραγωγής από λιγνίτη ή λιθάνθρακα τις οποίες συναντάμε στον ελλαδικό χώρο. Θεωρούμε αναγκαίο να διευκρινίσουμε ότι σε μια έκταση 100 στρεμμάτων που διαθέτουμε για το σκοπό αυτό, και όπου έχει χωροθετηθεί η συγκεκριμένη δραστηριότητα, προβλέπεται η κάλυψη έκτασης 13 στρεμμάτων με κτιριακές εγκαταστάσεις.
Όσον αφορά στην οπτική επαφή από τη μονάδα προς τους αρχαιολογικούς χώρους και μνημεία, είναι σαφές ότι από το χώρο της εγκατάστασης δεν διακρίνονται αρχαιότητες, δεδομένου ότι ο Α.Χ. της Ακρόπολης του Πανοπέα βρίσκεται σε απόσταση 2,7 χμ, ο Α.Χ. της Δαύλειας βρίσκεται σε απόσταση 8 χμ, με την οχύρωση σε άμεση οπτική επαφή, η Χαιρώνεια βρίσκεται σε απόσταση 3 χμ και το εγγύτερο όριο της περιοχής αρχαιολογικού ενδιαφέροντος της Χαιρώνειας βρίσκεται στα 830 μ. αλλά ούτως ή άλλως δεν υπάρχει οπτική επαφή.
Από τις εμπεριστατωμένες τεχνικές απεικόνισης προκύπτει ότι η οπτική επαφή από τους αρχαιολογικούς χώρους προς τη μονάδα είναι εξαιρετικά ήπια - γεγονός που φαίνεται να αναγνώρισε η αρμόδια επιτροπή του ΚΑΣ που πραγματοποίησε την αυτοψία - ενώ η εγκατάσταση δεν προβάλλεται στον ορίζοντα.
Μέτρα ελαχιστοποίησης της οπτικής επαφής
Προκειμένου να μετριαστεί στο ελάχιστο ο όποιος οπτικός αντίκτυπος του έργου στον περιβάλλοντα χώρο και ανταποκρινόμενη στο πνεύμα των υποδείξεων της επιτροπής αυτοψίας του ΚΑΣ, η εταιρεία προχώρησε στην τροποποίηση των σχεδίων της εγκατάστασης εξαντλώντας κάθε τεχνική δυνατότητα. Στο πλαίσιο αυτό:
επανασχεδιάστηκαν οι εγκαταστάσεις της μονάδας ως προς την θέση των κτιρίων και τη μείωση των όγκων τους,
προβλέπεται φύτευση του περιβάλλοντος χώρου με υψίκορμα και αειθαλή δέντρα, φύτευση των ακάλυπτων χώρων της μονάδας και των δωμάτων των κτιρίων με χλοοτάπητα καθώς και δημιουργία δασυλλίου και οργανωμένου πάρκου κατά μήκος του οδικού άξονα,
η κεντρική είσοδος της μονάδας μεταφέρθηκε από τον κεντρικό οδικό άξονα στον κάθετο βόρειο πλάγιο δρόμο, οι ασφάλτινες διαδρομές εντός της μονάδος αντικαταστήθηκαν με πλακόστρωτα πρασίνων αποχρώσεων ενώ όλοι οι χώροι στάθμευσης θα στρωθούν με ειδικούς διάτρητους κυβόλιθους με δυνατότητα ανάπτυξης χλοοτάπητα και
προτείνονται λύσεις προς συζήτηση και έγκριση για την ηπιότερη χρωματολογική ένταξη της μονάδας στον περιβάλλοντα χώρο και την περιμετρική βλάστηση.
η επιλογή αερόψυκτης αντί υδρόψυκτης μονάδας, συντελεί στην μείωση του συνολικού όγκου της εγκατάστασης, και επίσης απαλλάσσει την περιοχή από υπερμεγέθεις πύργους ψύξης, τη συνεχή έκλυση ατμού, που αλλοιώνει την εικόνα του ορίζοντα και δημιουργεί εντυπώσεις διότι πολλοί τον συγχέουν με καυσαέριο.
Υποστήριξη του έργου της αρχαιολογικής υπηρεσίας στην περιοχή
Η Enelco, υιοθετώντας την ίδια πάγια πολιτική της μητρικής εταιρείας ΕΝΕL, προτίθεται και διατίθεται να συμβάλει αποτελεσματικά στην προστασία, ανάδειξη και προβολή των τοπικών αρχαιοτήτων, με την άμεση καθοδήγηση και συνεργασία των αρμόδιων αρχαιολογικών υπηρεσιών. Επίσης, έχει ήδη προταθεί η ανάληψη του κόστους για σειρά έργων αρχαιολογικού ενδιαφέροντος στην περιοχή.