1) Σύμφωνα με την εθνική νομοθεσία το πόσιμο νερό αποτελεί δημόσιο αγαθό μη υπαγόμενο στους κανόνες της αγοράς που διέπεται από τους νόμους της υγειονομικής μηχανικής (ΥΑ ΔΥ Γ2/38295/07), ενώ η παροχή του νερού σε όλους τους πολίτες της επικράτειας αποτελεί υποχρέωση της Πολιτείας. Η σημερινή πραγματικότητα στην περιοχή του Ασωπού δίνει μια εικόνα εντελώς διαφορετική από την επιθυμητή.
2) Ο Ασωπός ποταμός τροφοδοτείται κυρίως από τα νερά των βροχοπτώσεων, ενώ μικρή ποσότητα νερού προέρχεται από αναβλύσεις. Από παλαιότερες μελέτες και μακροσκοπικές παρατηρήσεις της περιοχής, παρατηρούνται απότομες μεταβολές στην παροχή του ποταμού κατά τη διάρκεια του υδρολογικού έτους. Σε όλο το μήκος της διαδρομής του ο Ασωπός ποταμός λειτουργεί ως αποστραγγιστικό δίκτυο. Επομένως, ο ρόλος του Ασωπού ποταμού στην αναπλήρωση των υπόγειων υδροφόρων σχηματισμών της περιοχής, που αποτελούν πηγή αρδευτικού και πόσιμου νερού είναι καθοριστικός, γεγονός που επιτάσσει την άμεση και ολοκληρωμένη διαχείριση της ποιότητας των νερών του. Η προσπάθεια αυτή πρέπει να επικεντρωθεί στον έλεγχο των σημειακών και των διάχυτων πηγών ρύπανσης.
3) Στην περιοχή Οινοφύτων Σχηματαρίου εντοπίζεται η συγκέντρωση σημαντικού αριθμού και μεγέθους βιομηχανικών μονάδων. Μέχρι σήμερα δεν εφαρμόστηκε οργανωμένο σχέδιο για τη δημιουργία των απαραίτητων υποδομών, που είναι αναγκαίες τόσο για την οικονομική λειτουργία των μονάδων, αλλά κυρίως για την προστασία του περιβάλλοντος, όπως η κατασκευή οδικού δικτύου, η χωροταξική οργάνωση της περιοχής, η κατασκευή αποχετευτικού δικτύου και μονάδων επεξεργασίας λυμάτων. Η κατάσταση αυτή συνδέεται ευθέως με την υποβάθμιση του περιβάλλοντος και τη ρύπανση των φυσικών αποδεκτών της περιοχής, αλλά και τη βιωσιμότητα των ίδιων των επιχειρήσεων.
4) Η περίπτωση Οινοφύτων – Σχηματαρίου Βοιωτίας αποτελεί την σημαντικότερη περιφερειακή δραστηριότητα εκτός Νομού Αττικής, τόσο από οικονομικής, όσο και από κοινωνικής και περιβαλλοντικής πλευράς. Η βιώσιμη ανάπτυξη της περιοχής εν τούτοις δεν αποτελεί σε κανένα σημείο, έστω και ακροθιγώς, αντικείμενο εξέτασης από το Ν/Σ του Ρυθμιστικού Σχεδίου Αθήνας και Αττικής.
5) Η επικινδυνότητα του εξασθενούς χρωμίου (CrVI) στο νερό είναι εξαιρετικά υψηλή. Αυτό αποδεικνύεται από σειρά πρόσφατων μελετών και ερευνών επιστημόνων και επιστημονικών φορέων διεθνούς κύρους. Η κατανάλωση νερού με υψηλές συγκεντρώσεις CrVI επιβαρύνει τον ανθρώπινο οργανισμό όχι μόνο μέσω της κατάποσης αλλά και μέσω της δερματικής επαφής. Σημαντικές επίσης ποσότητες CrVI μπορούν να εισέλθουν στον ανθρώπινο οργανισμό μέσω, κυρίως, φρούτων και λαχανικών που έχουν ρυπανθεί, δρώντας έτσι συσσωρευτικά με αυτές του πόσιμου νερού. Κοινοτικές οδηγίες και συναφείς πράξεις, αλλά και εθνικές νομικές ρυθμίσεις, αντιμετωπίζουν σε άλλες περιπτώσεις, πλην του πόσιμου νερού, τη δράση του CrVI, ως καταπινόμενης ουσίας, περίπου ισοδύναμη από πλευράς επικινδυνότητας με αυτήν άλλων τοξικών βαρέων μετάλλων, όπως του καδμίου, του χαλκού, του νικελίου και του μολύβδου.
6) Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή μη θεσπίζοντας διακριτά όρια για το τρισθενές και το εξασθενές χρώμιο παρά την τεράστια διαφορά επικινδυνότητας που υπάρχει μεταξύ τους, παραβιάζει τις αρχές της προφύλαξης και της πρόληψης. Η καθυστέρηση αυτή είναι απαράδεκτη και ενίοτε οφείλεται στις πιέσεις των «lobbies» που εμπορεύονται το πόσιμο νερό ανά την Ευρώπη.
7) Τα αντιρρυπαντικά συστήματα των βιομηχανιών και ο έλεγχος της συνολικής περιβαλλοντικής διαχείρισης των βαρέων μετάλλων και κάθε τοξικής ουσίας, που παράγεται κατά την παραγωγική διαδικασία, αποτελούν σε κάθε περίπτωση αναγκαιότητα και δεν υποκαθίστανται από κεντρικές ή περιφερειακές εγκαταστάσεις αγωγών συλλογής ή βιολογικών καθαρισμών. Τα βιομηχανικά απόβλητα απαιτούν κατά κανόνα ειδικές μεθόδους διαχείρισης και διάθεσης.
8) Οι μεγάλες ελλείψεις σε υποδομές και κυρίως σε επιστημονικό προσωπικό των συναρμοδίων υπηρεσιών της Νομαρχίας Βοιωτίας, πρακτικά καθιστούν αδύνατο τον ουσιαστικό έλεγχο της λειτουργίας των βιομηχανικών – βιοτεχνικών μονάδων του νομού Βοιωτίας και τους περιβαλλοντικούς ελέγχους. Ενδεικτικά, σημειώνεται ότι στη Διεύθυνση Ανάπτυξης της Νομαρχίας Βοιωτίας εργάζονται μόνο 4 τεχνικοί υπάλληλοι του Διευθυντή συμπεριλαμβανομένου, ενώ για τη στοιχειώδη στελέχωση της υπηρεσίας αυτής απαιτούνται τουλάχιστον 15 μηχανικοί και άλλες τεχνικές ειδικότητες.
ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ
Οι προτάσεις κατηγοριοποιούνται σε επείγουσες και σε μεσοπρόθεσμες.
Επείγουσες
1) Να επανεξεταστεί συνολικά η υπεδάφια διάθεση των επικινδύνων/τοξικών αποβλήτων, με βάση τα δεδομένα των προσφάτων μετρήσεων και ερευνών στην περιοχή του Ασωπού, οι οποίες διαπιστώνουν σημαντική επιβάρυνση του υπεδάφους και του υδροφόρου ορίζοντα με Cr(VI). Σχετική δυνατότητα δίδει το άρθρο 12 του Π.Δ. 51/07, για την κατάρτιση Προγράμματος Μέτρων, μεταξύ των οποίων περιλαμβάνονται μέτρα για σημειακές πηγές απορρίψεων, οι οποίες ενδέχεται να προκαλέσουν ρύπανση.
2) Να εφαρμοσθούν οι Κ.Υ.Α.: 26857/553/88 περί προστασίας των υπογείων νερών από υπεδάφια διάθεση επικινδύνων αποβλήτων και 4859/726/9- 3-2001 περί μέτρων και περιορισμών για την προστασία του υδατικού περιβάλλοντος.
3) Οι βιομηχανικές μονάδες που προβαίνουν ήδη σε υπεδάφια διάθεση επεξεργασμένων επικίνδυνων βιομηχανικών αποβλήτων και έχουν λάβει έως σήμερα Έγκριση Περιβαλλοντικών Όρων, χωρίς να έχουν εφαρμόσει τις διατάξεις των εν λόγω ΚΥΑ, πρέπει να υποχρεωθούν σε άμεση αναθεώρηση των Περιβαλλοντικών τους Όρων.
4) Να εφαρμοσθεί Σχέδιο Διαχείρισης και Πρόγραμμα Παρακολούθησης της λεκάνης απορροής του ποταμού Ασωπού και να καθορισθεί η ανώτατη χρήση και η αντίστοιχα απαιτούμενη ποιότητα των νερών του Ασωπού, σύμφωνα με την Οδηγία 2000/60/ΕΚ, με ευθύνη της Κεντρικής Υπηρεσίας Υδάτων του Υ.ΠΕ.ΧΩ.ΔΕ. και της αντίστοιχης Υπηρεσίας Υδάτων της Περιφέρειας Στερεάς Ελλάδας.
5) Να ενισχυθούν άμεσα και σημαντικά με επιστημονικό-τεχνικό προσωπικό οι υπηρεσίες που είναι αρμόδιες για την αδειοδότηση των βιομηχανιών /βιοτεχνιών του νομού Βοιωτίας, καθώς και για την εφαρμογή και έλεγχο σε αυτές της περιβαλλοντικής νομοθεσίας. Τεκμηριωμένες προτάσεις προς αυτή την κατεύθυνση, θα πρέπει να τύχουν υποστήριξης από το Υπουργείο Εσωτερικών. Ιδιαίτερη προσοχή πρέπει να δοθεί στην άρτια στελέχωση με πολλαπλάσιο του σημερινού προσωπικού των Δ/νσεων Ανάπτυξης, Περιβάλλοντος και Υγειονομικών Ελέγχων της Νομαρχίας Βοιωτίας.
6) Να εφαρμοστεί για κάθε βιομηχανική μονάδα σύστημα ισοζυγίου του φορτίου CrVI και ελέγχου εκροής των επεξεργασμένων αποβλήτων.
7) Να ελέγχονται με παραστατικά το εισερχόμενο και το εξερχόμενο της μονάδας φορτίο CrVI. Τον έλεγχο να ασκεί ο φορέας διαχείρισης και τα συνολικά αποτελέσματα να δημοσιοποιούνται. Σε περίπτωση αποκλίσεων να θεσμοθετούνται αυστηρές κυρώσεις με εξειδίκευση των άρθρων 28 και 30 του Ν. 1650/86. Ταυτόχρον να ελέγχονται τακτικά οι εκροές των επεξεργασμένων υγρών βιομηχανικών αποβλήτων με βάση τα ανώτατα επιτρεπτά όρια που ορίζονται στην Κοινή Απόφαση ΥΓ/19640/79, όπως τα όρια αυτά τακτοποιηθούν σύμφωνα με την πρόταση υπ’ αρ. 7 της παρ. 7.2.2 του παρόντος κεφαλαίου.
8) 6) Να γίνει καθαρισμός της παρόχθιας ζώνης το Ασωπού για την εξασφάλιση πρόσβασης και ελέγχου καθ’ όλο το μήκος του ποταμού.
7) Να επιταχυνθούν οι διαδικασίες για την οργάνωση και στελέχωση της Κεντρικής Υπηρεσίας Υδάτων και των Περιφερειακών Δ/νσεων Υδάτων, καθώς και η ενεργοποίηση των ολοκληρωμένων δράσεων (Πρόγραμμα Παρακολούθησης της κατάστασης των επιφανειακών και υπόγειων υδάτων, Πρόγραμμα Βασικών και Συμπληρωματικών Μέτρων) που προβλέπονται στο Π.Δ. 51/2007.
Μεσοπρόθεσμες
8) Να αναπτυχθεί on-line σύστημα συστηματικής και τακτικής παρακολούθησης της ποιότητας των επιφανειακών νερών του ποταμού Ασωπού και των υπόγειων νερών της περιοχής (σύμφωνα με τις απαιτήσεις της Οδηγίας 2000/60 και όχι απρογραμμάτιστα, όπως γίνεται σήμερα). Η παρακολούθηση αυτή θα συνεισφέρει (α) στον εντοπισμό των πηγών ρύπανσης, (β) στη συλλογή χρήσιμων στοιχείων πεδίου για τη βαθμονόμηση και επιβεβαίωση των προτεινόμενων μαθηματικών μοντέλων (βλ. πρόταση Νο 2), και (γ) στην διαχρονική εξακρίβωση της αποτελεσματικότητας των λαμβανόμενων μέτρων (π.χ. εξυγίανσης, βλ. Πρόταση Νο 3).
9) Να δομηθούν κατάλληλα μαθηματικά μοντέλα για την προσομοίωση της υδροδυναμικής συμπεριφοράς και της ποιότητας των επιφανειακών και υπόγειων νερών.
10) Με τα προτεινόμενα μοντέλα, τα οποία μπορεί να επικοινωνούν μέσω κατάλληλης διεπιφάνειας, και σε συνδυασμό με τις πραγματοποιούμενες μετρήσεις (βλ. Πρόταση Νο 1) θα είναι δυνατή η εκτίμηση της συμπεριφοράς της ροής και της ρύπανσης (μεταφορά και διάχυση), ώστε να διευκολυνθούν τα ληπτέα μέτρα. Η ιδιαιτερότητα που παρουσιάζει το υδρογεωλογικό υπόβαθρο της περιοχής ενδιαφέροντος, εξαιτίας των καρστικών χαρακτηριστικών του, απαιτεί την ανάπτυξη κατάλληλου μοντέλου υπόγειων νερών.
11) Να πραγματοποιηθεί κατάλληλη διερεύνηση-μελέτη για την αποκατάσταση της ποιότητας (εξυγίανση) των υπόγειων νερών.
12) Αρχικά, θα πρέπει να προηγηθεί ο εντοπισμός των ορίων της ρυπασμένης περιοχής, δηλαδή όπου υπάρχει σοβαρό πρόβλημα ποιότητας των υπόγειων νερών και των εδαφών.
13) Να εφαρμοσθούν Βέλτιστες Διαθέσιμες Τεχνικές (Best Available Techniques, ΒΑΤ) στις μονάδες Οινοφύτων και Σχηματαρίου. Η εφαρμογή των BAT από τις επιχειρήσεις πρέπει να αποτελέσει απαίτηση του κράτους, να τύχει ειδικών κινήτρων και να είναι προϋπόθεση για την έγκριση των περιβαλλοντικών όρων.
14) Να εγκατασταθούν αντιρρυπαντικά συστήματα σε όλες τις μονάδες, των οποίων τα απόβλητά τους περιέχουν τοξικές ουσίες και να γίνεται αυστηρός έλεγχος διάθεσης των τυχόν υπολειμμάτων σε νόμιμα αδειοδοτημένους φορείς. Χρήση, όπου αυτό είναι τεχνικά δυνατό, πρώτων υλών μηδενικής τοξικότητας.
15) Να εναρμονιστεί η εθνική νομοθεσία με τα αποτελέσματα των ερευνών της τελευταίας δεκαετίας σχετικά με την επικινδυνότητα του CrVI στο νερό για ανθρώπινη χρήση.
16) Σε πρώτη φάση προτείνεται να καθοριστεί ανώτατο επιτρεπτό όριο για τη συγκέντρωση του CrVI αντίστοιχο ή ενδιάμεσο αυτού του καδμίου και του χαλκού. Η πρόταση αυτή είναι απολύτως σύμφωνη, αλλά και επιβαλλόμενη, με βάση και τις αρχές της προφύλαξης και της πρόληψης.
17) Να εφαρμοσθεί η Κοινή Νομαρχιακή Απόφαση ΥΓ 19460/79 με αναπροσαρμογή των ανώτατων επιτρεπτών ορίων της σύμφωνα με τις αυστηρότερες τιμές της ΥΓ 179182/79, ώστε αυτά να συμπέσουν με τα όρια της στήλης (3) («Ρεύματα») του πίνακα (α) της δεύτερης, που αφορύν σε επεξεργασμένα υγρά βιομηχανικά απόβλητα που εκρέουν σε ανοιχτά ρέματα εκβάλλοντα στον Κεντρικό Αποχετευτικό Αγωγό (Κ.Α.Α.).
18) Η θέσπιση και ο έλεγχος μόνο των μέσων τιμών («όρια εκπομπών, Emmission Limit Value», ELV) για την παρακολούθηση της ποιότητας των νερών (ΚΥΑ 50388/2003), δεν επαρκεί για τον αποτελεσματικό έλγχο των υγρών βιομηχανικών αποβλήτων και την συμμόρφωση των οικείων βιομηχανιών. Επιβάλλεται και η τήρηση, ταυτόχρονα των ανώτατων επιτρεπτών ορίων που έχουν θεσπισθεί για ειδικές περιοχές και αποδέκτες (όπως π.χ. για τον Ασωπό, τον ΚΑΑ κλπ) ως προς τις συγκεντρώσεις συγκεκριμένων ρύπων.
19) Να διαμορφωθεί πλαίσιο δράσεων και νομοθετικών ρυθμίσεων για το πόσιμο νερό και την διαχείριση των υδατικών πόρων.
20) Αποτελεί άμεση ανάγκη να καταστεί συνείδηση και πράξη σε όλα τα επίπεδα της ελληνικής Διοίκησης, ότι, σύμφωνα και με την εθνική νομοθεσία το καθαρό και πόσιμο νερό αποτελεί δημόσιο αγαθό. Η γενική αυτή κατεύθυνση πρέπει να αποτυπωθεί με συγκεκριμένες παρεμβάσεις στην εθνική νομοθεσία για το πόσιμο νερό καθώς και συνολικότερα για την διαχείριση των υδατικών πόρων, σύμφωνα και με τις αρχές της Οδηγίας 2000/60. Πρέπει, επίσης, να αποτελεί κατευθυντήριο οδηγό για την αποτελεσματική οργάνωση και λειτουργία των ελεγκτικών μηχανισμών του κράτους, σε όλα τα επίπεδα.
21) Nα κωδικοποιηθεί, επικαιροποιηθεί και συμπληρωθεί το νομοθετικό πλαίσιο που αφορά στη διάθεση επικινδύνων/τοξικών βιομηχανικών αποβλήτων.
22) Να αναληφθεί πρωτοβουλία από το Υ.ΠΕ.ΧΩ.Δ.Ε. (Γενική Διεύθυνση Περιβάλλοντος), ώστε σε συνεργασία με τις εμπλεκόμενες Υπηρεσίες των συναρμοδίων Υπουργείων (Υ.Υ.&Κ.Α. και ΥΠ.ΑΝ.), να διευκρινισθούν ασάφειες, αμφισβητήσεις ή επικαλύψεις του νομοθετικού πλαισίου που αφορούν στη διάθεση επικινδύνων/τοξικών βιομηχανικών αποβλήτων. Με βάση το αποτέλεσμα της συνεργασίας αυτής, να υπάρξουν οι αναγκαίες νομοθετικές παρεμβάσεις και να εκδοθεί, εγκύκλιος προς όλες τις αδειοδοτούσες Αρχές, η οποία θα ρυθμίζει κατά ενιαίο και σαφή τρόπο τα εν λόγω θέματα.
23) Να πραγματοποιηθεί αδειοδότηση της Διαχείρισης Επικινδύνων Αποβλήτων. Παραίνεση προς τα συναφή Επιμελητήρια, για περαιτέρω διάχυση της σχετικής πληροφόρησης, της υποχρέωσης όλων των βιομηχανιών /βιοτεχνιών οι οποίες εκτελούν εργασίες διαχείρισης επικινδύνων αποβλήτων, να προβούν στις απαιτούμενες ενέργειες και να εφοδιαστούν το συντομότερο με Άδειες Διαχείρισης Επικινδύνων Αποβλήτων, κατά τις διατάξεις του άρθρου 7 της Κ.Υ.Α. Η.Π. 13588/725/06. Άλλως, να επιβάλλονται οι κυρώσεις που προβλέπονται στο άρθρο 17 της ίδιας Κ.Υ.Α..
24) Να θεσμοθετηθεί Προεδρικό Διάταγμα για την προστασία του ποταμού Ασωπού.
25) Το ΠΔ μπορεί να είναι ανάλογο εκείνων του Κηφισού (ΠΔ 27, ΦΕΚ 632/6-5-95) και της ρεματιάς Πεντέλης-Χαλανδρίου (ΠΔ 9/8/95, ΦΕΚ 659/6-5-95) αλλά με υποστηρικτικές δομές και παράλληλη ίδρυση οργανωμένων χώρων υποδοχής (Ν. 2545/07) των μεταποιητικών μονάδων (ΒΕΠΕ), για τις οποίες θα προβλέπεται η μετεγκατάσταση. Να ενταχθούν αυτές οι ΒΕΠΕ στον γενικότερο περιφερειακό χωροταξικό σχεδιασμό. Με διάταξη νόμου να οριστεί για τη μετεγκατάσταση προθεσμία μικρότερη της 12ετίας, κατά παρέκκλιση της σχετικής διάταξης του Ν 3325/05.
26) Να δημιουργηθούν υποδομές για τις βιομηχανικές-βιοτεχνικές δραστηριότητες στην περιοχή του ποταμού Ασωπού.
27) Να προστεθεί στο Ν/Σ του ΥΠΑΝ για τις Επιχειρηματικές Περιοχές διάταξη παρέκκλισης των περιορισμών του άρθρου 20, ειδικά για τη δημιουργία υποδομών ( π.χ. δικτύων, μονάδων επεξεργασίας αποβλήτων) και χωροταξικής οργάνωσης στις περιοχές του ποταμού Ασωπού-ιδιαίτερα στις περιοχές Οινοφύτων Σχηματαρίου - σε συνέχεια των άρθρων 20 και 21 του Ν/Σ, που αφορούν στη διαδικασία λειτουργικής - περιβαλλοντικής εξυγίανσης άτυπων βιομηχανικών συγκεντρώσεων.
28) Να πραγματοποιηθεί χωροθέτηση και λειτουργία στην περιοχή κλαδικού πάρκου μονάδων επεξεργασίας μετάλλων.
29) Η απαιτούμενη έκταση εκτιμάται αρχικά σε 400 στρέμματα. Στο πάρκο αυτό να μετεγκατασταθούν με ειδικά ελκυστικά κίνητρα, κατά προτεραιότητα μονάδες επεξεργασίας μετάλλων, που επιθυμούν. Το πάρκο να αποτελέσει υπόδειγμα βιώσιμης ανάπτυξης με κεντρική μονάδα απορρύπανσης και επεξεργασίας υγρών αποβλήτων, εκθεσιακό κέντρο, εφαρμογές ΑΠΕ και ανακύκλωσης απορριμμάτων. Να ενταχθεί το έργο στο ΕΣΠΑ 2007-2013.
30) Να συγκροτηθεί φορέας διαχείρισης και εποπτείας των μονάδων του Κλαδικού Πάρκου και των μεταποιητικών μονάδων επεξεργασίας μετάλλων, που έχουν παραμείνει εκτός αυτού. Στο φορέα διαχείρισης και εποπτείας θα συμμετέχουν εκτός των επιχειρήσεων και εκπρόσωποι των εργαζομένων, των ΟΤΑ Α’ και Β’ βαθμού, καθώς και εκπρόσωποι του ΤΕΕ και του ΙΓΜΕ. Τα έξοδα του φορέα αυτού μπορεί να καλύπτονται από ανταποδοτική εισφορά, που θα επιβάλλεται στις μονάδες αυτές από τη Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση Βοιωτίας.
2) Ο Ασωπός ποταμός τροφοδοτείται κυρίως από τα νερά των βροχοπτώσεων, ενώ μικρή ποσότητα νερού προέρχεται από αναβλύσεις. Από παλαιότερες μελέτες και μακροσκοπικές παρατηρήσεις της περιοχής, παρατηρούνται απότομες μεταβολές στην παροχή του ποταμού κατά τη διάρκεια του υδρολογικού έτους. Σε όλο το μήκος της διαδρομής του ο Ασωπός ποταμός λειτουργεί ως αποστραγγιστικό δίκτυο. Επομένως, ο ρόλος του Ασωπού ποταμού στην αναπλήρωση των υπόγειων υδροφόρων σχηματισμών της περιοχής, που αποτελούν πηγή αρδευτικού και πόσιμου νερού είναι καθοριστικός, γεγονός που επιτάσσει την άμεση και ολοκληρωμένη διαχείριση της ποιότητας των νερών του. Η προσπάθεια αυτή πρέπει να επικεντρωθεί στον έλεγχο των σημειακών και των διάχυτων πηγών ρύπανσης.
3) Στην περιοχή Οινοφύτων Σχηματαρίου εντοπίζεται η συγκέντρωση σημαντικού αριθμού και μεγέθους βιομηχανικών μονάδων. Μέχρι σήμερα δεν εφαρμόστηκε οργανωμένο σχέδιο για τη δημιουργία των απαραίτητων υποδομών, που είναι αναγκαίες τόσο για την οικονομική λειτουργία των μονάδων, αλλά κυρίως για την προστασία του περιβάλλοντος, όπως η κατασκευή οδικού δικτύου, η χωροταξική οργάνωση της περιοχής, η κατασκευή αποχετευτικού δικτύου και μονάδων επεξεργασίας λυμάτων. Η κατάσταση αυτή συνδέεται ευθέως με την υποβάθμιση του περιβάλλοντος και τη ρύπανση των φυσικών αποδεκτών της περιοχής, αλλά και τη βιωσιμότητα των ίδιων των επιχειρήσεων.
4) Η περίπτωση Οινοφύτων – Σχηματαρίου Βοιωτίας αποτελεί την σημαντικότερη περιφερειακή δραστηριότητα εκτός Νομού Αττικής, τόσο από οικονομικής, όσο και από κοινωνικής και περιβαλλοντικής πλευράς. Η βιώσιμη ανάπτυξη της περιοχής εν τούτοις δεν αποτελεί σε κανένα σημείο, έστω και ακροθιγώς, αντικείμενο εξέτασης από το Ν/Σ του Ρυθμιστικού Σχεδίου Αθήνας και Αττικής.
5) Η επικινδυνότητα του εξασθενούς χρωμίου (CrVI) στο νερό είναι εξαιρετικά υψηλή. Αυτό αποδεικνύεται από σειρά πρόσφατων μελετών και ερευνών επιστημόνων και επιστημονικών φορέων διεθνούς κύρους. Η κατανάλωση νερού με υψηλές συγκεντρώσεις CrVI επιβαρύνει τον ανθρώπινο οργανισμό όχι μόνο μέσω της κατάποσης αλλά και μέσω της δερματικής επαφής. Σημαντικές επίσης ποσότητες CrVI μπορούν να εισέλθουν στον ανθρώπινο οργανισμό μέσω, κυρίως, φρούτων και λαχανικών που έχουν ρυπανθεί, δρώντας έτσι συσσωρευτικά με αυτές του πόσιμου νερού. Κοινοτικές οδηγίες και συναφείς πράξεις, αλλά και εθνικές νομικές ρυθμίσεις, αντιμετωπίζουν σε άλλες περιπτώσεις, πλην του πόσιμου νερού, τη δράση του CrVI, ως καταπινόμενης ουσίας, περίπου ισοδύναμη από πλευράς επικινδυνότητας με αυτήν άλλων τοξικών βαρέων μετάλλων, όπως του καδμίου, του χαλκού, του νικελίου και του μολύβδου.
6) Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή μη θεσπίζοντας διακριτά όρια για το τρισθενές και το εξασθενές χρώμιο παρά την τεράστια διαφορά επικινδυνότητας που υπάρχει μεταξύ τους, παραβιάζει τις αρχές της προφύλαξης και της πρόληψης. Η καθυστέρηση αυτή είναι απαράδεκτη και ενίοτε οφείλεται στις πιέσεις των «lobbies» που εμπορεύονται το πόσιμο νερό ανά την Ευρώπη.
7) Τα αντιρρυπαντικά συστήματα των βιομηχανιών και ο έλεγχος της συνολικής περιβαλλοντικής διαχείρισης των βαρέων μετάλλων και κάθε τοξικής ουσίας, που παράγεται κατά την παραγωγική διαδικασία, αποτελούν σε κάθε περίπτωση αναγκαιότητα και δεν υποκαθίστανται από κεντρικές ή περιφερειακές εγκαταστάσεις αγωγών συλλογής ή βιολογικών καθαρισμών. Τα βιομηχανικά απόβλητα απαιτούν κατά κανόνα ειδικές μεθόδους διαχείρισης και διάθεσης.
8) Οι μεγάλες ελλείψεις σε υποδομές και κυρίως σε επιστημονικό προσωπικό των συναρμοδίων υπηρεσιών της Νομαρχίας Βοιωτίας, πρακτικά καθιστούν αδύνατο τον ουσιαστικό έλεγχο της λειτουργίας των βιομηχανικών – βιοτεχνικών μονάδων του νομού Βοιωτίας και τους περιβαλλοντικούς ελέγχους. Ενδεικτικά, σημειώνεται ότι στη Διεύθυνση Ανάπτυξης της Νομαρχίας Βοιωτίας εργάζονται μόνο 4 τεχνικοί υπάλληλοι του Διευθυντή συμπεριλαμβανομένου, ενώ για τη στοιχειώδη στελέχωση της υπηρεσίας αυτής απαιτούνται τουλάχιστον 15 μηχανικοί και άλλες τεχνικές ειδικότητες.
ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ
Οι προτάσεις κατηγοριοποιούνται σε επείγουσες και σε μεσοπρόθεσμες.
Επείγουσες
1) Να επανεξεταστεί συνολικά η υπεδάφια διάθεση των επικινδύνων/τοξικών αποβλήτων, με βάση τα δεδομένα των προσφάτων μετρήσεων και ερευνών στην περιοχή του Ασωπού, οι οποίες διαπιστώνουν σημαντική επιβάρυνση του υπεδάφους και του υδροφόρου ορίζοντα με Cr(VI). Σχετική δυνατότητα δίδει το άρθρο 12 του Π.Δ. 51/07, για την κατάρτιση Προγράμματος Μέτρων, μεταξύ των οποίων περιλαμβάνονται μέτρα για σημειακές πηγές απορρίψεων, οι οποίες ενδέχεται να προκαλέσουν ρύπανση.
2) Να εφαρμοσθούν οι Κ.Υ.Α.: 26857/553/88 περί προστασίας των υπογείων νερών από υπεδάφια διάθεση επικινδύνων αποβλήτων και 4859/726/9- 3-2001 περί μέτρων και περιορισμών για την προστασία του υδατικού περιβάλλοντος.
3) Οι βιομηχανικές μονάδες που προβαίνουν ήδη σε υπεδάφια διάθεση επεξεργασμένων επικίνδυνων βιομηχανικών αποβλήτων και έχουν λάβει έως σήμερα Έγκριση Περιβαλλοντικών Όρων, χωρίς να έχουν εφαρμόσει τις διατάξεις των εν λόγω ΚΥΑ, πρέπει να υποχρεωθούν σε άμεση αναθεώρηση των Περιβαλλοντικών τους Όρων.
4) Να εφαρμοσθεί Σχέδιο Διαχείρισης και Πρόγραμμα Παρακολούθησης της λεκάνης απορροής του ποταμού Ασωπού και να καθορισθεί η ανώτατη χρήση και η αντίστοιχα απαιτούμενη ποιότητα των νερών του Ασωπού, σύμφωνα με την Οδηγία 2000/60/ΕΚ, με ευθύνη της Κεντρικής Υπηρεσίας Υδάτων του Υ.ΠΕ.ΧΩ.ΔΕ. και της αντίστοιχης Υπηρεσίας Υδάτων της Περιφέρειας Στερεάς Ελλάδας.
5) Να ενισχυθούν άμεσα και σημαντικά με επιστημονικό-τεχνικό προσωπικό οι υπηρεσίες που είναι αρμόδιες για την αδειοδότηση των βιομηχανιών /βιοτεχνιών του νομού Βοιωτίας, καθώς και για την εφαρμογή και έλεγχο σε αυτές της περιβαλλοντικής νομοθεσίας. Τεκμηριωμένες προτάσεις προς αυτή την κατεύθυνση, θα πρέπει να τύχουν υποστήριξης από το Υπουργείο Εσωτερικών. Ιδιαίτερη προσοχή πρέπει να δοθεί στην άρτια στελέχωση με πολλαπλάσιο του σημερινού προσωπικού των Δ/νσεων Ανάπτυξης, Περιβάλλοντος και Υγειονομικών Ελέγχων της Νομαρχίας Βοιωτίας.
6) Να εφαρμοστεί για κάθε βιομηχανική μονάδα σύστημα ισοζυγίου του φορτίου CrVI και ελέγχου εκροής των επεξεργασμένων αποβλήτων.
7) Να ελέγχονται με παραστατικά το εισερχόμενο και το εξερχόμενο της μονάδας φορτίο CrVI. Τον έλεγχο να ασκεί ο φορέας διαχείρισης και τα συνολικά αποτελέσματα να δημοσιοποιούνται. Σε περίπτωση αποκλίσεων να θεσμοθετούνται αυστηρές κυρώσεις με εξειδίκευση των άρθρων 28 και 30 του Ν. 1650/86. Ταυτόχρον να ελέγχονται τακτικά οι εκροές των επεξεργασμένων υγρών βιομηχανικών αποβλήτων με βάση τα ανώτατα επιτρεπτά όρια που ορίζονται στην Κοινή Απόφαση ΥΓ/19640/79, όπως τα όρια αυτά τακτοποιηθούν σύμφωνα με την πρόταση υπ’ αρ. 7 της παρ. 7.2.2 του παρόντος κεφαλαίου.
8) 6) Να γίνει καθαρισμός της παρόχθιας ζώνης το Ασωπού για την εξασφάλιση πρόσβασης και ελέγχου καθ’ όλο το μήκος του ποταμού.
7) Να επιταχυνθούν οι διαδικασίες για την οργάνωση και στελέχωση της Κεντρικής Υπηρεσίας Υδάτων και των Περιφερειακών Δ/νσεων Υδάτων, καθώς και η ενεργοποίηση των ολοκληρωμένων δράσεων (Πρόγραμμα Παρακολούθησης της κατάστασης των επιφανειακών και υπόγειων υδάτων, Πρόγραμμα Βασικών και Συμπληρωματικών Μέτρων) που προβλέπονται στο Π.Δ. 51/2007.
Μεσοπρόθεσμες
8) Να αναπτυχθεί on-line σύστημα συστηματικής και τακτικής παρακολούθησης της ποιότητας των επιφανειακών νερών του ποταμού Ασωπού και των υπόγειων νερών της περιοχής (σύμφωνα με τις απαιτήσεις της Οδηγίας 2000/60 και όχι απρογραμμάτιστα, όπως γίνεται σήμερα). Η παρακολούθηση αυτή θα συνεισφέρει (α) στον εντοπισμό των πηγών ρύπανσης, (β) στη συλλογή χρήσιμων στοιχείων πεδίου για τη βαθμονόμηση και επιβεβαίωση των προτεινόμενων μαθηματικών μοντέλων (βλ. πρόταση Νο 2), και (γ) στην διαχρονική εξακρίβωση της αποτελεσματικότητας των λαμβανόμενων μέτρων (π.χ. εξυγίανσης, βλ. Πρόταση Νο 3).
9) Να δομηθούν κατάλληλα μαθηματικά μοντέλα για την προσομοίωση της υδροδυναμικής συμπεριφοράς και της ποιότητας των επιφανειακών και υπόγειων νερών.
10) Με τα προτεινόμενα μοντέλα, τα οποία μπορεί να επικοινωνούν μέσω κατάλληλης διεπιφάνειας, και σε συνδυασμό με τις πραγματοποιούμενες μετρήσεις (βλ. Πρόταση Νο 1) θα είναι δυνατή η εκτίμηση της συμπεριφοράς της ροής και της ρύπανσης (μεταφορά και διάχυση), ώστε να διευκολυνθούν τα ληπτέα μέτρα. Η ιδιαιτερότητα που παρουσιάζει το υδρογεωλογικό υπόβαθρο της περιοχής ενδιαφέροντος, εξαιτίας των καρστικών χαρακτηριστικών του, απαιτεί την ανάπτυξη κατάλληλου μοντέλου υπόγειων νερών.
11) Να πραγματοποιηθεί κατάλληλη διερεύνηση-μελέτη για την αποκατάσταση της ποιότητας (εξυγίανση) των υπόγειων νερών.
12) Αρχικά, θα πρέπει να προηγηθεί ο εντοπισμός των ορίων της ρυπασμένης περιοχής, δηλαδή όπου υπάρχει σοβαρό πρόβλημα ποιότητας των υπόγειων νερών και των εδαφών.
13) Να εφαρμοσθούν Βέλτιστες Διαθέσιμες Τεχνικές (Best Available Techniques, ΒΑΤ) στις μονάδες Οινοφύτων και Σχηματαρίου. Η εφαρμογή των BAT από τις επιχειρήσεις πρέπει να αποτελέσει απαίτηση του κράτους, να τύχει ειδικών κινήτρων και να είναι προϋπόθεση για την έγκριση των περιβαλλοντικών όρων.
14) Να εγκατασταθούν αντιρρυπαντικά συστήματα σε όλες τις μονάδες, των οποίων τα απόβλητά τους περιέχουν τοξικές ουσίες και να γίνεται αυστηρός έλεγχος διάθεσης των τυχόν υπολειμμάτων σε νόμιμα αδειοδοτημένους φορείς. Χρήση, όπου αυτό είναι τεχνικά δυνατό, πρώτων υλών μηδενικής τοξικότητας.
15) Να εναρμονιστεί η εθνική νομοθεσία με τα αποτελέσματα των ερευνών της τελευταίας δεκαετίας σχετικά με την επικινδυνότητα του CrVI στο νερό για ανθρώπινη χρήση.
16) Σε πρώτη φάση προτείνεται να καθοριστεί ανώτατο επιτρεπτό όριο για τη συγκέντρωση του CrVI αντίστοιχο ή ενδιάμεσο αυτού του καδμίου και του χαλκού. Η πρόταση αυτή είναι απολύτως σύμφωνη, αλλά και επιβαλλόμενη, με βάση και τις αρχές της προφύλαξης και της πρόληψης.
17) Να εφαρμοσθεί η Κοινή Νομαρχιακή Απόφαση ΥΓ 19460/79 με αναπροσαρμογή των ανώτατων επιτρεπτών ορίων της σύμφωνα με τις αυστηρότερες τιμές της ΥΓ 179182/79, ώστε αυτά να συμπέσουν με τα όρια της στήλης (3) («Ρεύματα») του πίνακα (α) της δεύτερης, που αφορύν σε επεξεργασμένα υγρά βιομηχανικά απόβλητα που εκρέουν σε ανοιχτά ρέματα εκβάλλοντα στον Κεντρικό Αποχετευτικό Αγωγό (Κ.Α.Α.).
18) Η θέσπιση και ο έλεγχος μόνο των μέσων τιμών («όρια εκπομπών, Emmission Limit Value», ELV) για την παρακολούθηση της ποιότητας των νερών (ΚΥΑ 50388/2003), δεν επαρκεί για τον αποτελεσματικό έλγχο των υγρών βιομηχανικών αποβλήτων και την συμμόρφωση των οικείων βιομηχανιών. Επιβάλλεται και η τήρηση, ταυτόχρονα των ανώτατων επιτρεπτών ορίων που έχουν θεσπισθεί για ειδικές περιοχές και αποδέκτες (όπως π.χ. για τον Ασωπό, τον ΚΑΑ κλπ) ως προς τις συγκεντρώσεις συγκεκριμένων ρύπων.
19) Να διαμορφωθεί πλαίσιο δράσεων και νομοθετικών ρυθμίσεων για το πόσιμο νερό και την διαχείριση των υδατικών πόρων.
20) Αποτελεί άμεση ανάγκη να καταστεί συνείδηση και πράξη σε όλα τα επίπεδα της ελληνικής Διοίκησης, ότι, σύμφωνα και με την εθνική νομοθεσία το καθαρό και πόσιμο νερό αποτελεί δημόσιο αγαθό. Η γενική αυτή κατεύθυνση πρέπει να αποτυπωθεί με συγκεκριμένες παρεμβάσεις στην εθνική νομοθεσία για το πόσιμο νερό καθώς και συνολικότερα για την διαχείριση των υδατικών πόρων, σύμφωνα και με τις αρχές της Οδηγίας 2000/60. Πρέπει, επίσης, να αποτελεί κατευθυντήριο οδηγό για την αποτελεσματική οργάνωση και λειτουργία των ελεγκτικών μηχανισμών του κράτους, σε όλα τα επίπεδα.
21) Nα κωδικοποιηθεί, επικαιροποιηθεί και συμπληρωθεί το νομοθετικό πλαίσιο που αφορά στη διάθεση επικινδύνων/τοξικών βιομηχανικών αποβλήτων.
22) Να αναληφθεί πρωτοβουλία από το Υ.ΠΕ.ΧΩ.Δ.Ε. (Γενική Διεύθυνση Περιβάλλοντος), ώστε σε συνεργασία με τις εμπλεκόμενες Υπηρεσίες των συναρμοδίων Υπουργείων (Υ.Υ.&Κ.Α. και ΥΠ.ΑΝ.), να διευκρινισθούν ασάφειες, αμφισβητήσεις ή επικαλύψεις του νομοθετικού πλαισίου που αφορούν στη διάθεση επικινδύνων/τοξικών βιομηχανικών αποβλήτων. Με βάση το αποτέλεσμα της συνεργασίας αυτής, να υπάρξουν οι αναγκαίες νομοθετικές παρεμβάσεις και να εκδοθεί, εγκύκλιος προς όλες τις αδειοδοτούσες Αρχές, η οποία θα ρυθμίζει κατά ενιαίο και σαφή τρόπο τα εν λόγω θέματα.
23) Να πραγματοποιηθεί αδειοδότηση της Διαχείρισης Επικινδύνων Αποβλήτων. Παραίνεση προς τα συναφή Επιμελητήρια, για περαιτέρω διάχυση της σχετικής πληροφόρησης, της υποχρέωσης όλων των βιομηχανιών /βιοτεχνιών οι οποίες εκτελούν εργασίες διαχείρισης επικινδύνων αποβλήτων, να προβούν στις απαιτούμενες ενέργειες και να εφοδιαστούν το συντομότερο με Άδειες Διαχείρισης Επικινδύνων Αποβλήτων, κατά τις διατάξεις του άρθρου 7 της Κ.Υ.Α. Η.Π. 13588/725/06. Άλλως, να επιβάλλονται οι κυρώσεις που προβλέπονται στο άρθρο 17 της ίδιας Κ.Υ.Α..
24) Να θεσμοθετηθεί Προεδρικό Διάταγμα για την προστασία του ποταμού Ασωπού.
25) Το ΠΔ μπορεί να είναι ανάλογο εκείνων του Κηφισού (ΠΔ 27, ΦΕΚ 632/6-5-95) και της ρεματιάς Πεντέλης-Χαλανδρίου (ΠΔ 9/8/95, ΦΕΚ 659/6-5-95) αλλά με υποστηρικτικές δομές και παράλληλη ίδρυση οργανωμένων χώρων υποδοχής (Ν. 2545/07) των μεταποιητικών μονάδων (ΒΕΠΕ), για τις οποίες θα προβλέπεται η μετεγκατάσταση. Να ενταχθούν αυτές οι ΒΕΠΕ στον γενικότερο περιφερειακό χωροταξικό σχεδιασμό. Με διάταξη νόμου να οριστεί για τη μετεγκατάσταση προθεσμία μικρότερη της 12ετίας, κατά παρέκκλιση της σχετικής διάταξης του Ν 3325/05.
26) Να δημιουργηθούν υποδομές για τις βιομηχανικές-βιοτεχνικές δραστηριότητες στην περιοχή του ποταμού Ασωπού.
27) Να προστεθεί στο Ν/Σ του ΥΠΑΝ για τις Επιχειρηματικές Περιοχές διάταξη παρέκκλισης των περιορισμών του άρθρου 20, ειδικά για τη δημιουργία υποδομών ( π.χ. δικτύων, μονάδων επεξεργασίας αποβλήτων) και χωροταξικής οργάνωσης στις περιοχές του ποταμού Ασωπού-ιδιαίτερα στις περιοχές Οινοφύτων Σχηματαρίου - σε συνέχεια των άρθρων 20 και 21 του Ν/Σ, που αφορούν στη διαδικασία λειτουργικής - περιβαλλοντικής εξυγίανσης άτυπων βιομηχανικών συγκεντρώσεων.
28) Να πραγματοποιηθεί χωροθέτηση και λειτουργία στην περιοχή κλαδικού πάρκου μονάδων επεξεργασίας μετάλλων.
29) Η απαιτούμενη έκταση εκτιμάται αρχικά σε 400 στρέμματα. Στο πάρκο αυτό να μετεγκατασταθούν με ειδικά ελκυστικά κίνητρα, κατά προτεραιότητα μονάδες επεξεργασίας μετάλλων, που επιθυμούν. Το πάρκο να αποτελέσει υπόδειγμα βιώσιμης ανάπτυξης με κεντρική μονάδα απορρύπανσης και επεξεργασίας υγρών αποβλήτων, εκθεσιακό κέντρο, εφαρμογές ΑΠΕ και ανακύκλωσης απορριμμάτων. Να ενταχθεί το έργο στο ΕΣΠΑ 2007-2013.
30) Να συγκροτηθεί φορέας διαχείρισης και εποπτείας των μονάδων του Κλαδικού Πάρκου και των μεταποιητικών μονάδων επεξεργασίας μετάλλων, που έχουν παραμείνει εκτός αυτού. Στο φορέα διαχείρισης και εποπτείας θα συμμετέχουν εκτός των επιχειρήσεων και εκπρόσωποι των εργαζομένων, των ΟΤΑ Α’ και Β’ βαθμού, καθώς και εκπρόσωποι του ΤΕΕ και του ΙΓΜΕ. Τα έξοδα του φορέα αυτού μπορεί να καλύπτονται από ανταποδοτική εισφορά, που θα επιβάλλεται στις μονάδες αυτές από τη Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση Βοιωτίας.
