Επτά μήνες αργότερα στην διάσκεψη του ΜΟΝΤΡΕΑΛ από 28/11-9/12/2005 πραγματοποιήθηκε ένα θετικό βήμα με την υπογραφή από 39 αναπτυγμένες χώρες που προχώρησαν σε συμφωνία όχι μόνο για την τήρηση του πρωτοκόλλου του ΚΙΟΤΟ, αλλά επεκτάθηκαν περισσότερο με αποφάσεις για περισσότερη περικοπή των αερίων που προκαλούν το «φαινόμενο του θερμοκηπίου» και πέρα του 2012 που προβλεπόταν.
Οι ΗΠΑ αναγκάστηκαν αυτή τη φορά να συνυπογράψουν την συμφωνία μόνο ως προς το σκέλος αναγκαιότητας λήψης νέων μέτρων για την αντιμετώπιση της απειλής, χωρίς όμως οι ίδιες να δεσμευτούν για περικοπές έκλυσης αερίων που προκαλούν το «φαινόμενο του θερμοκηπίου». Παρόλα όμως αυτά τα αποτελέσματα της διάσκεψης δεν θεωρούνται ικανοποιητικά.
Τα περιθώρια λήψης μέτρων στενεύουν και οι κλιματικές αλλαγές που οφείλονται στο «φαινόμενο του θερμοκηπίου» καλπάζουν και οι επιπτώσεις τους είναι καταστροφικές για τον πλανήτη.
Δεν πρέπει να ακούγονται προτάσεις όπως αυτή των ΗΠΑ που επιμένουν στο δικαίωμα, να αγοράζουν τα περιθώρια εκπομπής από άλλες χώρες καθώς και να αφαιρούν από το συνολικό ποσό διοξειδίου του άνθρακα που παράγουν την ποσότητα η οποία απορροφάται από τα δάση, τα αποκαλούμενα και «δεξαμενές διοξειδίου» και προπαντός δεν πρέπει να υιοθετηθούν.
Οι ΗΠΑ που παράγουν παγκοσμίως τους περισσότερους ρύπους που ευθύνονται για το «φαινόμενο του θερμοκηπίου» πρέπει άμεσα να υιοθετήσουν τις αρχές του πρωτοκόλλου του ΚΙΟΤΟ και να σταματήσουν να επικαλούνται ότι βλάπτεται η οικονομία τους από την εφαρμογή των μέτρων περιορισμού των ρυπογόνων αερίων.
Οι βιομηχανικές χώρες πρέπει άμεσα να αναλάβουν τις παρακάτω δράσεις :
• Να δεσμευτούν για δραστική μείωση των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα (CO2), πολύ πέραν των στόχων του Κιότο.
• Να υιοθετήσουν εθνικές πολιτικές για την ουσιαστική μείωση των εκπομπών του (CO2) και των υπολοίπων αερίων του θερμοκηπίου.
• Να τερματίσουν την έρευνα για νέα αποθέματα πετρελαίου και φυσικού αερίου.
• Να θέσουν χρονοδιάγραμμα για την διακοπή λειτουργίας των ανθρακικών σταθμών ηλεκτροπαραγωγής και το σταδιακό τερματισμό της εξόρυξης άνθρακα.
• Να θέσουν φιλόδοξους και σαφείς στόχους για την ανάπτυξη των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας (αιολική, ηλιακή, κλπ) και να προωθήσουν μέτρα εξοικονόμησης και ορθολογικής χρήσης της ενέργειας.
Θετικές ήταν οι δεσμεύσεις που πήραν στις Βρυξέλλες το Μάρτιο 2007 οι 27 Ευρωπαίοι ηγέτες μεταξύ αυτών και ο πρώην πρωθυπουργός της Ελλάδας κ. Κώστας Καραμανλής, να μειώσουν τα κράτη μέλη της Ε.Ε τις εκπομπές των αερίων που προκαλούν το φαινόμενο του θερμοκηπίου στο ύψος τουλάχιστον του 20% μέχρι το 2020 σε σχέση με τα επίπεδα του 1990 και να αυξήσουν την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας από Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (ΑΠΕ) σε ποσοστό 20% της συνολικής ενέργειας. Ελπίζουμε ότι όλα τα κράτη μέλη της Ε.Ε θα τηρήσουν τις δεσμεύσεις τους και θα κάνουν πράξη όσα συμφώνησαν για το καλό της Ευρώπης αλλά και του πλανήτη μας γενικότερα.
Η εκτίμηση της Διακυβερνητικής επιτροπής του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών (ΟΗΕ) για τις Κλιματικές Αλλαγές (IPCC) - Παρίσι 2007, ότι το μεγαλύτερο μέρος της υπερθέρμανσης του πλανήτη τα 50 τελευταία χρόνια πρέπει να αποδοθεί κατά 90% σε ανθρώπινες δραστηριότητες, βρίσκει σύμφωνους πλέον τους περισσότερους επιστήμονες στον κόσμο.
Η IPCC έχει διαπιστώσει πολύ μεγάλες και σημαντικές κλιματικές αλλαγές όπως :
• Τήξη του μονίμως παγωμένου εδάφους,
• Μακριότερες περιόδους ανάπτυξης των φυτών σε ορισμένες ζώνες,
• Εξαφάνιση ορισμένων φυτικών και ζωικών ειδών,
• Άνθιση δέντρων και ωοτοκία πουλιών νωρίτερα του φυσιολογικού.
• Η ένταση των τροπικών καταιγίδων είναι πιθανόν να αυξηθεί. Το εύρημα αυτό δεν υπήρχε την προηγούμενη έκθεση της IPCC.
• Οι αλλαγές αυτές όμως δεν είναι τίποτα μπροστά σε αυτές που αναμένονται τον 21ο Αιώνα. Τον 20ο αιώνα η αύξηση της θερμοκρασίας ήταν κατά 0,6 0C κατά μέσο όρο στο πλανήτη. Τον 21ο αιώνα έως το2095, η IPCC προβλέπει ότι η αύξηση της θερμοκρασίας του πλανήτη θα φτάσει τους 1,1 - 6,4 0C σε σχέση με τα επίπεδα της περιόδου 1980-1999 (οι υψηλότεροι ρυθμοί των τελευταίων 10.000 χρόνων) και η στάθμη της θάλασσας θα ανέβει έως και 80 cm.
Η τελευταία έκθεση της επιτροπής που συντάχθηκε στη σύνοδο του Παρισιού 2/2/2007 επιβεβαίωσε την προηγούμενη έκθεση που συντάχθηκε από 426 επιστήμονες και ελέγχθηκε από 440 ειδικούς, που προέβλεπε:
• επέκταση της ερήμου και μείωση της αγροτικής παραγωγής στην Αφρική με μαζικές μετακινήσεις Αφρικανών λόγω λειψυδρίας (περιβαλλοντικοί μετανάστες),
• πλημμύρες και ξηρασίες στη Λατινική Αμερική,
• λειψυδρία στην Αυστραλία, τη Νέα Ζηλανδία και σε άλλες περιοχές του πλανήτη όπου θα επηρεαστούν 2,8 δις άνθρωποι,
• διάβρωση των ανατολικών ακτών των Ηνωμένων Πολιτειών,
• η Ευρώπη θα υποφέρει από εκτεταμένες πλημμύρες – καύσωνες και απρόσμενο ψύχος που θα πλήξουν πολλά παραδοσιακά θέρετρα,
• εξάπλωση της ελονοσίας στην Αφρική και Αμερική,
και επιπλέον η επιτροπή κατάθεσε νέα ευρήματα όπως,
• ενδεχόμενη εξαφάνιση των ανώτερων στρωμάτων πάγων της Γροιλανδίας, αν η υπερθέρμανση διατηρηθεί τα επόμενα 1000 χρόνια που θα οδηγήσει σε άνοδο της στάθμης της θάλασσας από 6 – 7 μέτρα,
• αύξηση της λεγόμενης «κλιματικής ευαισθησίας» δηλαδή του τρόπου με τον οποίο το κλίμα θα αντιδράσει στο διπλασιασμό της συγκέντρωσης αερίων του θερμοκηπίου στην ατμόσφαιρα.
Για την Ευρώπη
Οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής στην Ευρώπη - τα ευρήματα της 4ης έκθεσης αξιολόγησης της διακυβερνητικής Επιτροπής για την κλιματική αλλαγή – IPCC.
• Το κύμα καύσωνα του 2003 στην Ευρώπη είχε σηµαντικές επιπτώσεις στα φυσικά συστήματα και την κοινωνία (καταγράφηκαν επιπλέον 35000 θάνατοι). Η περίοδος του 2003 µε το κύμα καύσωνα αποτελεί το θερμότερο καλοκαίρι από το 1500. Αντίστοιχα θερμά καλοκαίρια µε αυτό του 2003 μπορεί να συμβαίνουν τουλάχιστον κάθε δεύτερο χρόνο µμέχρι το 2080 (σύμφωνα µε το σενάριο Α2). Η πιθανότητα κατά τη διάρκεια του αιώνα, τα κύματα καύσωνα να είναι πιο συχνά και πιο έντονα είναι πάνω από 90%. Οι θάνατοι που σχετίζονται µε τη ζέστη προβλέπεται - µε µμεγάλη πιθανότητα - να αυξηθούν ενώ αντίθετα, οι θάνατοι που σχετίζονται µε το κρύο προβλέπεται να μειωθούν, λόγω πιο ήπιων χειμώνων.
• Οι αυξητικές τάσεις της θερμοκρασίας και οι αλλαγές στις βροχοπτώσεις έχουν επηρεάσει την κρυόσφαιρα (π.χ. υποχώρηση των παγετώνων και της έκτασης του µόνιµα παγωμένου εδάφους -permafrost), τα φυσικά οικοσυστήματα αλλά και αυτά που βρίσκονται υπό καθεστώς διαχείρισης (π.χ. παράταση στην περίοδο ανάπτυξης, αλλαγές στα είδη) .
• Η κλιματική αλλαγή θα αυξήσει τις πιέσεις στους υδάτινους πόρους, κυρίως στην Νοτιοανατολική Ευρώπη.
• Πληµµύρες: η µέση ετήσια απορροή προβλέπεται να αυξηθεί στη Βόρεια Ευρώπη (βόρεια από τον 47° παράλληλο) και να µμειωθεί στη Νότια Ευρώπη (νότια από τον 47°παράλληλο).
• Με μεγάλη πιθανότητα, η άνοδος της στάθμης της θάλασσας θα έχει σημαντικές επιπτώσεις στη βιοποικιλότητα. Ένα τέτοιο παράδειγμα, είναι η κάλυψη µε νερό περιοχών που οι φώκιες χρησιμοποιούν για αναπαραγωγή και ανάπαυση. Η αύξηση της θερμοκρασίας του νερού θα µπορούσε επίσης να προκαλέσει µεγάλης κλίµακας θνησιµότητα σε φώκιες της Ευρώπης, εξαιτίας ασθενειών. Οι φώκιες, των οποίων η αναπαραγωγή εξαρτάται από την ύπαρξη πάγων, πιθανότατα θα υποστούν σηµαντικές απώλειες στα ενδιαιτήµατά τους.
• Νέα στοιχεία που προκύπτουν συνεχώς δείχνουν αλλαγές στην κατανοµή φορέων µολυσµατικών ασθενειών (π.χ. τσιµπούρια, κουνούπια κτλ).
• Έχει παρατηρηθεί πρόωρη έναρξη και αύξηση της εποχιακής παραγωγής της γύρης που προκαλεί αλλεργίες, σε µεσαία και υψηλά γεωγραφικά πλάτη στο Βόρειο ηµισφαίριο.
• Η µέγιστη απορροή των ποταµών την άνοιξη παρατηρείται πλέον 1 – 2 εβδοµάδες νωρίτερα τα τελευταία 65 χρόνια στην περιοχή της βόρειας Ευρασίας .
• Έχει παρατηρηθεί αύξηση στη θερµοκρασία των νερών στις λίµνες µεταξύ 0.1 και 1.5°C (τα τελευταία 40 χρόνια). Επίσης, τα τελευταία 100 χρόνια µειώνονται τα θρεπτικά συστατικά εξαιτίας της αυξηµένης διαστρωµάτωσης ή της µεγαλύτερης διάρκειας της περιόδου ανάπτυξης στις λίµνες και τα ποτάµια .
• Εξάπλωση προς τα βόρεια ή αλλαγές στη γεωγραφική κατανοµή πληθυσµών ψαριών (σαρδέλας, γαύρου, µπαρµπουνιού και λαυρακιού).
• Αύξηση της διάρκειας περιόδου ανάπτυξης της σοδειάς και των ηµερών που η θερµοκρασία είναι ευνοϊκή για ανάπτυξη. Αυτή η αύξηση είναι ιδιαίτερα εµφανής στις εύκρατες περιοχές της Ευρασίας και συνδέεται µε την πρόωρη εξαφάνιση του τελευταίου ανοιξιάτικου παγετού και την καθυστέρηση εµφάνισης του φθινοπωρινού παγετού.
• Η βλάστηση σε υψηλά γεωγραφικά πλάτη έχει αυξηθεί κατά 12% περίπου στην Ευρασία από το 1981 µέχρι το 1999 (λόγω της αύξησης των συγκεντρώσεων CO2 στην ατµόσφαιρα, της αύξησης της θερµοκρασίας, της εναπόθεση οργανικού αζώτου, και των αλλαγών στη διαχείριση). Οι επιπτώσεις της κλιµατικής αλλαγής και η αύξηση των συγκεντρώσεων του CO2 στην ατµόσφαιρα αναµένεται να οδηγήσουν σε µικρή αύξηση στην αγροτική παραγωγικότητα στην Ευρώπη.
Για τη Μεσόγειο
Η κλιµατική αλλαγή στη λεκάνη της Μεσογείου – τα ευρήµατα της 4ης έκθεσης αξιολόγησης της ∆ιακυβερνητικής Επιτροπής για την κλιµατική αλλαγή – IPCC.
• Οικοσυστήµατα της Μεσογείου: πιθανότατα εντάσσονται ανάµεσα στα οικοσυστήµατα που επηρεάζονται περισσότερο από τις παγκόσµιες µεταβολές: Με µια αύξηση της θερµοκρασίας πάνω από 2οC, οι ερηµικές και χορτολιβαδικές εκτάσεις θα αυξηθούν είς βάρος των θαµνωδών εκτάσεων, ενώ τα µικτά φυλλοβόλα δέντρα θα εξαπλωθούν εις βάρος των αειθαλών κωνοφόρων.
• Οι ξηρές περιοχές είναι ιδιαίτερα εκτεθειµένες και θα υποφέρουν ιδιαίτερα από την µείωση των υδάτινων πόρων λόγω της κλιµατικής αλλαγής.
• Οι πιο ζεστές και ξηρές συνθήκες είναι µερικώς υπεύθυνες για την µειωµένη παραγωγικότητα των δασών και την αύξηση των πυρκαγιών. Η γεωργία και η δασοπονία έχουν δείξει την ευπάθειά τους στην πρόσφατες αυξητικές τάσεις των κυµάτων καύσωνα, των ξηρασιών και των πληµµυρών.
• Ως αποτέλεσµα των υψηλότερων θερµοκρασιών έχει παρατηρηθεί αλλαγές στις κοινότητες µακροφυκών .
• Σύµφωνα µε υπολογιστικά µοντέλα, ο ανεφοδιασµός των υπόγειων νερών µειώνεται δραµατικά (κατά περισσότερο από 70%) στη νότια άκρη της Μεσογείου.
• Οι περισσότερες περιοχές της Μεσογείου βιώνουν µια αύξηση στον αριθµό των εβδοµάδων που παρουσιάζουν υψηλή επικινδυνότητα για πυρκαγιές κατά 20-34%. Η αύξηση στη συχνότητα πυρκαγιών µετατρέπει τα δάση και τη µακία βλάστηση σε θαµνώδη βλάστηση, ενώ µε µια αύξηση της θερµοκρασίας κατά 2.6ο C θα προκληθεί µεγαλύτερη εξάπλωση εντόµων.
• Οι παράκτιοι υγρότοποι είναι ευαίσθητοι στην κλιµατική αλλαγή και στην µακροπρόθεσµη αλλαγή στη στάθµη της θάλασσας.
• Η αύξηση της θερµοκρασίας της θάλασσας µπορεί να προκαλέσει µεγάλης κλίµακας θνησιµότητα σε δελφίνια στη Μεσόγειο, λόγω ασθενειών.
Για την Ελλάδα,
• Μείωση των βροχοπτώσεων στην Ελλάδα της τάξης 30%-40% της μέσης βροχόπτωσης.
• Η Νότια Ελλάδα µπορεί να είναι µια από τις περιοχές που θα επηρεαστούν περισσότερο από την αύξηση, από χρόνο σε χρόνο, των εναλλαγών στο κλίµα τους καλοκαιρινούς µήνες. Αυτό σηµαίνει συχνότερη εµφάνιση κυµάτων καύσωνα και περιόδων ξηρασίας. Οι περίοδοι ξηρασίας στη Μεσόγειο θα ξεκινούν νωρίτερα µέσα στο χρόνο και θα διαρκούν περισσότερο .
• Η τουριστική περίοδος στην Ελλάδα θα επιµηκυνθεί και θα εξοµαλυνθεί έως το 2030. Λόγω της παρατεταµένης τουριστικής περιόδου, η τουριστική ζήτηση θα εξαπλωθεί σε χρόνο, καλύπτοντας όλες τις εποχές. Πιθανότατα θα µετριαστούν οι πιέσεις στη παροχή νερού και ενέργειας το καλοκαίρι, όµως δεν γνωρίζουµε ακόµα τι σηµαίνει η αύξηση της ζήτησης τις άλλες εποχές του χρόνου.
• Στην Ελλάδα οι τρεις ισχυροί καύσωνες του καλοκαιριού του 2007, αλλά και οι καταστροφικές και φονικές για δεκάδες ανθρώπους, φωτιές, έδειξαν ότι οι αλλαγές στο κλίμα είναι εδώ και επηρεάζουν άμεσα τη ζωή μας.
• Εκτίμηση των επιστημόνων είναι ότι τα φαινόμενα αυτά θα ενταθούν τα επόμενα χρόνια, καθώς η περιοχή της Μεσογείου θα εμφανίζει όλο και περισσότερα επεισόδια καύσωνα.
• Οι ημέρες με θερμοκρασία άνω των 40 βαθμών θα πολλαπλασιαστούν και θα πλήττουν κυρίως τις ηπειρωτικές περιοχές. Στα νησιά, αντίθετα, θα αυξάνονται οι τροπικές νύχτες με τον υδράργυρο να δείχνει πάνω από 25 βαθμούς. Την ίδια στιγμή, το κλίμα θα γίνεται πολύ πιο ξηρό, καθώς η μέση βροχόπτωση μειώνεται σταδιακά, με αποτέλεσμα να φθάσουμε το 2100 σε πτώση 20% - 30% σε σύγκριση με τα σημερινά επίπεδα.
• Η βροχή, ωστόσο, δεν θα πέφτει ισοκατανεμημένη, αλλά σε ακραία, κυρίως, επεισόδια, καθώς τα ακραία καιρικά φαινόμενα -καταιγίδες, θύελλες κ.λπ.- θα είναι συχνότερα, πράγμα καθόλου ευεργετικό για τις καλλιέργειες.
• Η Αθήνα αναμένεται να αποκτήσει το κλίμα της Λευκωσίας. Η ελληνική πρωτεύουσα θα αποκτήσει χαρακτηριστικά που έχει σήμερα η Κύπρος -σχεδόν έρημος, με μεγάλο πρόβλημα στα υδατικά αποθέματα και πολύ περισσότερη ζέστη από τη σημερινή Αθήνα.
• Η πιθανότητα ερημοποίησης είναι υπαρκτή για τη Νότια Ευρώπη. Ήδη η Βόρεια Αφρική αντιμετωπίζει μεγάλο πρόβλημα -σε ορισμένες περιοχές φτιάχνουν φράγματα για να προστατέψουν το έδαφος από τη μεταφορά άμμου.
• Παράλληλα λόγω του λιωσίματος των πάγων στους πόλους η στάθμη της Μεσογείου αναμένεται να ανέβει 20 - 60 εκ. έως το 2100. Πρόβλημα θα αντιμετωπίσουν περιοχές με χαμηλό υψόμετρο όπως ο Αμβρακικός κόλπος, τα Δέλτα του Νέστου και του Έβρου, ενώ από πόλεις, περισσότερο απειλείται η Θεσσαλονίκη.
• Άνοδος της θαλάσσιας στάθμης σημαίνει επίσης υφαλμύρωση του υπόγειου υδροφόρου ορίζοντα, υποβάθμιση υδατικών πόρων κ.λπ.
• Οι συνέπειες αναμένεται να αγγίξουν και τον τουρισμό, καθώς θα υποβαθμιστούν παραλίες-σήμα κατατεθέν για το ελληνικό καλοκαίρι, ενώ ισχυροί και παρατεταμένοι καύσωνες θα αποτρέπουν τους Βορειοευρωπαίους από το να έρθουν στην Ελλάδα το καλοκαίρι. Ίσως ωφεληθεί ο τουρισμός μας άλλους μήνες, το Φθινόπωρο και την Άνοιξη.
Η περιπέτεια των συνδιασκέψεων για το κλίμα όμως συνεχίζεται:
Σε συμφωνία για την επίσημη έναρξη των διαπραγματεύσεων για το κλίμα με τελικό ορίζοντα το 2009 κατέληξε η συνδιάσκεψη των Ηνωμένων Εθνών για την κλιματική αλλαγή στο Μπαλί της Ινδονησίας τον Δεκέμβρη του 2007. Όμως η εν λόγω συμφωνία απέχει αρκετά από το να χαρακτηριστεί φιλόδοξη.
Οι κυβερνήσεις σχεδόν 190 χωρών συναντήθηκαν στην πιο σπουδαία συνάντηση των τελευταίων ετών για το κλίμα, με σκοπό την δημιουργία μιας συνθήκης που θα προβλέπει την περικοπή των εκπομπών αερίων θερμοκηπίου από τις ανεπτυγμένες χώρες κατά 25-40% έως το 2020 (σε σχέση με τα επίπεδα του 1990). Τα ευρήματα της Διακυβερνητικής Επιτροπή του ΟΗΕ για την κλιματική αλλαγή (IPCC) συνηγορούν προς αυτή την κατεύθυνση, καθώς οι συνολικές παγκόσμιες εκπομπές πρέπει να αρχίσουν να μειώνονται αισθητά πριν από το 2020 αν θέλουμε να αποφύγουμε τα χειρότερα σενάρια.
Κάτι τέτοιο δεν επιτεύχθηκε λόγω της αδιαλλαξίας μερικών ισχυρών χωρών, όπως οι ΗΠΑ, Ρωσία, Καναδάς, Ιαπωνία. Και ενώ οι διαπραγματεύσεις φαίνονταν ότι οδηγούνταν σε ναυάγιο, τελικά, μετά από θυελλώδεις και κοπιαστικές συζητήσεις, η αντιπροσωπεία των ΗΠΑ αποφάσισε να συμμετέχει σε μια συμφωνία για την έναρξη των παγκόσμιων συνομιλιών. Το αντάλλαγμα, δυστυχώς, για αυτή την παραχώρηση ήταν η εξαγωγή ενός χαλαρού και σχετικά άτολμου κειμένου συμφωνίας.
Πιο συγκεκριμένα, σύμφωνα με την απόφαση του Μπαλί το 2007, η διεθνής κοινότητα:
• Αναγνωρίζει –τουλάχιστον στα λόγια - πως απαιτούνται σημαντικές μειώσεις στις εκπομπές και πως οι ανεπτυγμένες χώρες πρέπει να αναλάβουν κατάλληλες δεσμεύσεις και αντίστοιχες δράσεις οι αναπτυσσόμενες.
• Συμφώνησε να υπάρξουν κίνητρα και πόροι για τη μείωση της καταστροφής των δασών
• Καλεί σε επείγουσα συνεργασία για την εφαρμογή μέτρων στις φτωχότερες χώρες για την προστασία τους από τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής
• Ανακοινώνει ότι θα παράσχει κίνητρα για την μεταφορά καθαρής τεχνολογίας προς τις αναπτυσσόμενες χώρες
• Δεσμεύεται πως οι διαπραγματεύσεις θα έχουν ολοκληρωθεί στην συνάντηση κορυφής στην Κοπεγχάγη το 2009.
Μέσα στα θετικά του 2007 για το κλίμα μπορεί να θεωρηθεί ότι:
Για πρώτη φορά το 2007, είχαμε και πράσινο Νόμπελ, καθώς η κορυφαία διάκριση απονεμήθηκε από κοινού σε 47 επιστήμονες της Διακυβερνητικής Επιτροπής για την Κλιματική Αλλαγή (IPCC) και στον τέως αντιπρόεδρο των Ηνωμένων Πολιτειών Αλ Γκορ για την παγκόσμια καμπάνια του για τις κλιματικές αλλαγές.
Μεταξύ των 47 επιστημόνων της IPCC που βραβεύτηκαν με το Νομπέλ και τέσσερις Έλληνες επιστήμονες. Ο Χρήστος Ζερεφός, ο Αλκιβιαδης Μπάης, ο Χρήστος Γιαννακόπουλος και ο Σεβαστιανός Μοιρασγεντής αλλά και δώδεκα επιστήμονες ελληνικής καταγωγής που ζουν μόνιμα στο εξωτερικό.
Χωρίς όμως ουσιαστικά αποτελέσματα κατέληξαν και οι μαραθώνιες συνομιλίες για την κλιματική αλλαγή μεταξύ των 11.000 εκπροσώπων των Ηνωμένων Εθνών στη διεθνή συνδιάσκεψη στο Πόζναν της Πολωνίας το 2008.
Στη Συνδιάσκεψη του ΟΗΕ στο Πόζναν της Πολωνίας, οι ηγέτες του κόσμου απέτυχαν να συμφωνήσουν σε ένα ουσιαστικό κείμενο για τις διαπραγματεύσεις στην Κοπεγχάγη τον Δεκέμβριο του 2009.
Οι επιστήμονες της Διακυβερνητικής Επιτροπής του ΟΗΕ για την Κλιματική Αλλαγή (IPCC) εκλιπαρούν τους ηγέτες του κόσμου να διαβάσουν τα πορίσματά τους, που επισημαίνουν ότι η κλιματική αλλαγή δεν θα αντιστραφεί σε περίπτωση που δεν ληφθούν άμεσα και φιλόδοξα μέτρα. Γίνονται μάλιστα ακόμα πιο κατηγορηματικοί τονίζοντας ότι η μείωση των εκπομπών στις ανεπτυγμένες χώρες πρέπει να είναι 25-40% έως το 2020, σε σχέση με τα επίπεδα του 1990.
Δυστυχώς, συνέβη το αντίθετο: Ρωσία, Ιαπωνία, Καναδάς, Αυστραλία αρνήθηκαν να συμπεριλαμβάνεται στο τελικό κείμενο. Δεν είναι τυχαίο ότι ο προεδρεύων της γραμματείας των Ηνωμένων Εθνών για την κλιματική αλλαγή, Ιβο ντε Μπουρ, παραδέχθηκε ότι δεν ελπίζει σε μια οριστική συμφωνία στην επόμενη συνδιάσκεψη που θα γίνει στην Κοπεγχάγη το 2009.
Σημαντικό ρόλο έπαιξε η αδυναμία των ηγετών της Ε.Ε. στη σύνοδο κορυφής στις Βρυξέλλες, που, αντί να παλέψουν την οικονομική κρίση με θαρραλέα μέτρα για τη σωτηρία του πλανήτη, αποδυνάμωσαν τα μέτρα μείωσης των εκπομπών ρύπων της Ευρώπης.
Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, εκτός του ότι επηρέασε αρνητικά τα πορίσματα στο Πόζναν, κατέληξε σε αποφάσεις οι οποίες, αν δεν μπλοκαριστούν από το Ευρωκοινοβούλιο, θα είναι ολέθριες για τις κλιματικές αλλαγές.
Ο ακαδημαϊκός Χρ. Ζερεφός και πρόεδρος του Εθνικού Αστεροσκοπείου τονίζει:
«Οι οικονομικοί υπολογισμοί που γίνονται με τις επιπτώσεις από τις κλιματικές αλλαγές έπρεπε κανονικά να γίνονται και σε πιθανές προσεχείς αστάθειες του οικονομικού περιβάλλοντος. Πρέπει να συνυπολογισθούν στις οικονομικές επιπτώσεις και εκείνες που προέρχονται από τη συνέργεια φυσικών και ανθρωπογενών ακραίων φαινομένων. Αυτό δυστυχώς δεν συζητήθηκε καθόλου στο Πόζναν».
Στην Κοπεγχάγη ήταν στραμένα το 2009 τα βλέμματα όλου του πλανήτη, όπου το διάστημα 7-13 Δεκεμβρίου 2009 συναντήθηκαν οι αντιπροσωπείες από 193 χώρες-κράτη του ΟΗΕ προκειμένου να καταλήξουν σε μια παγκόσμια συμφωνία κατά των κλιματικών αλλαγών που θα συγκρατούσε την αύξηση της παγκόσμιας θερμοκρασίας κάτω από τους 2 βαθμούς C και ταυτόχρονα θα έδινε μια ελπίδα για αλλαγή των καταστροφικών πολιτικών σε βάρος του περιβάλλοντος. Για άλλη μια φορά όμως η πολυπόθητη συμφωνία των χωρών - κρατών δεν ήλθε ποτέ. Η Κοπεγχάγη διέψευσε τις προσδοκίες των πολιτών του πλανήτη και άλλη μια ευκαιρία για τη λήψη σοβαρών μέτρων για την καταπολέμηση των κλιματικών αλλαγών χάθηκε.
Η ευθύνη βέβαια της μη συμφωνίας δεν βαρύνει ισοδύναμα και τα 193 κράτη-χώρες του ΟΗΕ του συμμετείχαν στη συνδιάσκεψη. Το μεγαλύτερο μερίδιο ευθύνης προέρχεται από τους μεγάλους ρυπαντές ΗΠΑ και ΚΙΝΑ που ευθύνονται για το 42% των παγκοσμίων εκπομπών αερίων που δημιουργούν το φαινόμενο του θερμοκηπίου αλλά και της Βραζιλίας, της Ν. Αφρικής και της Ινδίας ακόμη και της Δανίας που είχε την ευθύνη της συνδιάσκεψης με τον τρόπο που διαχειρίστηκε την όλη υπόθεση εκ μέρους της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Σε συλλογικό επίπεδο η συνδιάσκεψη της Κοπεγχάγης ήταν μια αποτυχία πρώτα του ΟΗΕ και της Ε.Ε στη συνέχεια. Η Ελλάδα ήταν η ευχάριστη νότα στη συνδιάσκεψη όπου παρουσιάστηκε ένθερμη οπαδός μιας συμφωνίας που θα οδηγούσε σε περαιτέρω μείωση των εκπομπών προτείνοντας αύξηση του ποσοστού μείωσης των εκπομπών από 20% σε 30% έως το 2020 αλλά η πρότασή της δυστυχώς δεν έγινε αποδεκτή.
Τον Απρίλιο του 2010 στην Βολιβία στη “Παγκόσμια Συνδιάσκεψη των Λαών για την Κλιματική Αλλαγή και τα Δικαιώματα της Μητέρας Γης” έλαμψαν με την απουσία τους πολιτικοί ηγέτες και αρχηγοί άλλων κρατών. Όμως η Συμφωνία που προέκυψε ήταν σημαντική και ενθαρρυντική με την προσδοκία να υπάρξει δεσμευτική συμφωνία από τη σύνοδο του ΟΗΕ στο Κανκούν του Μεξικού και να ψηφιστεί μια δίκαιη διεθνή συμφωνία που να προβλέπει τη δραστική μείωση των ρύπων:
- Σε διεθνές επίπεδο τουλάχιστον κατά 80% μέχρι το 2050 σε σχέση με το 1990.
- Στις αναπτυγμένες χώρες –που ευθύνονται για το 75% της κλιματικής αλλαγής– κατά 40% μέχρι το 2020 και στο 0% μέχρι το 2050.
- Αλληλεγγύη και ουσιαστική οικονομική υποστήριξη στις φτωχότερες χώρες με την καταβολή 110 δισ. ευρώ από τις αναπτυγμένες βιομηχανικά χώρες.
- Κατάργηση των νεοφιλελεύθερων ευέλικτων μηχανισμών του Κιότο (εμπορία δικαιωμάτων εκπομπών, κ.λ.π.).
Την 11/12/2010 στη16η Διάσκεψη των Ηνωμένων Εθνών για το Κλίμα στο Κανκούν του Μεξικό, αποφασίστηκε, η προσπάθεια περιορισμού της αύξησης της θερμοκρασίας του πλανήτη κάτω από δύο βαθμούς Κελσίου, χωρίς όμως να απαντηθεί το ερώτημα «πόσο» και «πότε» θα πρέπει να γίνει η μείωση των εκπομπών των αερίων του θερμοκηπίου, για να επιτευχθεί αυτός ο στόχος. Οι δυο μεγαλύτεροι ρυπαντές η Β. Αμερική και η Κίνα, δεν δεσμεύτηκαν για μείωση των εκπομπών τους. Η Ιαπωνία, μάλιστα προσπάθησε να περιληφθεί η ατομική ενέργεια στον Μηχανισμό Καθαρής Ανάπτυξης, γεγονός που θα έδινε στις βιομηχανικές χώρες αυξημένα δικαιώματα εκπομπών ρύπων αν χρηματοδοτούσαν φτωχότερες χώρες στην εγκατάσταση πυρηνικών εργοστασίων. Το πυρηνικό λόμπι ετοιμάζει την αναθέρμανση της σχετικής οικονομίας. Ελπίζουμε ότι η καταστροφή που επιτελείται αυτή τη περίοδο στην Ιαπωνία θα τους αλλάξει τα σχέδια.
Όλα όμως δείχνουν ότι η αποτελεσματική προστασία του κλίματος δεν πρόκειται να επιτευχθεί με τα μέσα της διπλωματίας του ΟΗΕ. Ο Οργανισμός Ηνωμένων Εθνών θα εξακολουθήσει να παίζει τον ίδιο ρόλο που παίζει και στις άλλες συγκρούσεις.
Ο απολογισμός της διάσκεψης στο Μεξικό παραμένει θλιβερός. Άφησε αναπάντητο το βασικό ερώτημα: Σε ποιο βαθμό και μέχρι πότε θα μειώσουν τα κράτη τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου. Όπως είναι γνωστό τα βιομηχανικά κράτη είχαν δεσμευτεί με το Πρωτόκολλο του Κιότο να μειώσουν, μέχρι το 2020, τις εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα κατά 25-40%. Ειδικοί επιστήμονες του κλίματος προειδοποιούν για αναμενόμενη αύξηση της θερμοκρασίας του πλανήτη πάνω από 4 βαθμούς Κελσίου, με καταστροφικές και μη αναστρέψιμες συνέπειες. Το πρόβλημα της αντιμετώπισης της κλιματικής αλλαγής παραμένει άλυτο.
Οι ελπίδες μεταφέρονται τώρα στην επόμενη Διάσκεψη, στα τέλη του 2011, στο Ντέρμπαν, στη Νότια Αφρική, μέχρι τότε η φύση να βάλει το χέρι της και να μας προστατεύσει.
Φαίνεται τελικά ότι ο πόλεμος κατά των κλιματικών αλλαγών είναι μπροστά μας και ότι όσες μάχες και αν χάνονται οι πολίτες δεν πρέπει να απογοητεύονται και να συνεχίζουν να πιέζουν τις κυβερνήσεις τους για ένα νέο Κιότο όπου όλες οι χώρες – κράτη του ΟΗΕ θα συμφωνήσουν για τη σωτηρία του Πλανήτη.
Με την ευκαιρία της παγκόσμιας μέρας εορτασμού της μετεωρολογίας οι επιστήμες της μετεωρολογίας και κλιματολογίας πρέπει όχι μόνο να καταγράφουν και να προβλέπουν, αλλά και να προτείνουν λύσεις περιορισμού των ακραίων καιρικών φαινομένων και των δραματικών κλιματικών αλλαγών που πλήττουν και θα πλήξουν σε σημαντικό βαθμό μελλοντικά τον πλανήτη.
Οι ΗΠΑ αναγκάστηκαν αυτή τη φορά να συνυπογράψουν την συμφωνία μόνο ως προς το σκέλος αναγκαιότητας λήψης νέων μέτρων για την αντιμετώπιση της απειλής, χωρίς όμως οι ίδιες να δεσμευτούν για περικοπές έκλυσης αερίων που προκαλούν το «φαινόμενο του θερμοκηπίου». Παρόλα όμως αυτά τα αποτελέσματα της διάσκεψης δεν θεωρούνται ικανοποιητικά.
Τα περιθώρια λήψης μέτρων στενεύουν και οι κλιματικές αλλαγές που οφείλονται στο «φαινόμενο του θερμοκηπίου» καλπάζουν και οι επιπτώσεις τους είναι καταστροφικές για τον πλανήτη.
Δεν πρέπει να ακούγονται προτάσεις όπως αυτή των ΗΠΑ που επιμένουν στο δικαίωμα, να αγοράζουν τα περιθώρια εκπομπής από άλλες χώρες καθώς και να αφαιρούν από το συνολικό ποσό διοξειδίου του άνθρακα που παράγουν την ποσότητα η οποία απορροφάται από τα δάση, τα αποκαλούμενα και «δεξαμενές διοξειδίου» και προπαντός δεν πρέπει να υιοθετηθούν.
Οι ΗΠΑ που παράγουν παγκοσμίως τους περισσότερους ρύπους που ευθύνονται για το «φαινόμενο του θερμοκηπίου» πρέπει άμεσα να υιοθετήσουν τις αρχές του πρωτοκόλλου του ΚΙΟΤΟ και να σταματήσουν να επικαλούνται ότι βλάπτεται η οικονομία τους από την εφαρμογή των μέτρων περιορισμού των ρυπογόνων αερίων.
Οι βιομηχανικές χώρες πρέπει άμεσα να αναλάβουν τις παρακάτω δράσεις :
• Να δεσμευτούν για δραστική μείωση των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα (CO2), πολύ πέραν των στόχων του Κιότο.
• Να υιοθετήσουν εθνικές πολιτικές για την ουσιαστική μείωση των εκπομπών του (CO2) και των υπολοίπων αερίων του θερμοκηπίου.
• Να τερματίσουν την έρευνα για νέα αποθέματα πετρελαίου και φυσικού αερίου.
• Να θέσουν χρονοδιάγραμμα για την διακοπή λειτουργίας των ανθρακικών σταθμών ηλεκτροπαραγωγής και το σταδιακό τερματισμό της εξόρυξης άνθρακα.
• Να θέσουν φιλόδοξους και σαφείς στόχους για την ανάπτυξη των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας (αιολική, ηλιακή, κλπ) και να προωθήσουν μέτρα εξοικονόμησης και ορθολογικής χρήσης της ενέργειας.
Θετικές ήταν οι δεσμεύσεις που πήραν στις Βρυξέλλες το Μάρτιο 2007 οι 27 Ευρωπαίοι ηγέτες μεταξύ αυτών και ο πρώην πρωθυπουργός της Ελλάδας κ. Κώστας Καραμανλής, να μειώσουν τα κράτη μέλη της Ε.Ε τις εκπομπές των αερίων που προκαλούν το φαινόμενο του θερμοκηπίου στο ύψος τουλάχιστον του 20% μέχρι το 2020 σε σχέση με τα επίπεδα του 1990 και να αυξήσουν την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας από Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (ΑΠΕ) σε ποσοστό 20% της συνολικής ενέργειας. Ελπίζουμε ότι όλα τα κράτη μέλη της Ε.Ε θα τηρήσουν τις δεσμεύσεις τους και θα κάνουν πράξη όσα συμφώνησαν για το καλό της Ευρώπης αλλά και του πλανήτη μας γενικότερα.
Η εκτίμηση της Διακυβερνητικής επιτροπής του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών (ΟΗΕ) για τις Κλιματικές Αλλαγές (IPCC) - Παρίσι 2007, ότι το μεγαλύτερο μέρος της υπερθέρμανσης του πλανήτη τα 50 τελευταία χρόνια πρέπει να αποδοθεί κατά 90% σε ανθρώπινες δραστηριότητες, βρίσκει σύμφωνους πλέον τους περισσότερους επιστήμονες στον κόσμο.
Η IPCC έχει διαπιστώσει πολύ μεγάλες και σημαντικές κλιματικές αλλαγές όπως :
• Τήξη του μονίμως παγωμένου εδάφους,
• Μακριότερες περιόδους ανάπτυξης των φυτών σε ορισμένες ζώνες,
• Εξαφάνιση ορισμένων φυτικών και ζωικών ειδών,
• Άνθιση δέντρων και ωοτοκία πουλιών νωρίτερα του φυσιολογικού.
• Η ένταση των τροπικών καταιγίδων είναι πιθανόν να αυξηθεί. Το εύρημα αυτό δεν υπήρχε την προηγούμενη έκθεση της IPCC.
• Οι αλλαγές αυτές όμως δεν είναι τίποτα μπροστά σε αυτές που αναμένονται τον 21ο Αιώνα. Τον 20ο αιώνα η αύξηση της θερμοκρασίας ήταν κατά 0,6 0C κατά μέσο όρο στο πλανήτη. Τον 21ο αιώνα έως το2095, η IPCC προβλέπει ότι η αύξηση της θερμοκρασίας του πλανήτη θα φτάσει τους 1,1 - 6,4 0C σε σχέση με τα επίπεδα της περιόδου 1980-1999 (οι υψηλότεροι ρυθμοί των τελευταίων 10.000 χρόνων) και η στάθμη της θάλασσας θα ανέβει έως και 80 cm.
Η τελευταία έκθεση της επιτροπής που συντάχθηκε στη σύνοδο του Παρισιού 2/2/2007 επιβεβαίωσε την προηγούμενη έκθεση που συντάχθηκε από 426 επιστήμονες και ελέγχθηκε από 440 ειδικούς, που προέβλεπε:
• επέκταση της ερήμου και μείωση της αγροτικής παραγωγής στην Αφρική με μαζικές μετακινήσεις Αφρικανών λόγω λειψυδρίας (περιβαλλοντικοί μετανάστες),
• πλημμύρες και ξηρασίες στη Λατινική Αμερική,
• λειψυδρία στην Αυστραλία, τη Νέα Ζηλανδία και σε άλλες περιοχές του πλανήτη όπου θα επηρεαστούν 2,8 δις άνθρωποι,
• διάβρωση των ανατολικών ακτών των Ηνωμένων Πολιτειών,
• η Ευρώπη θα υποφέρει από εκτεταμένες πλημμύρες – καύσωνες και απρόσμενο ψύχος που θα πλήξουν πολλά παραδοσιακά θέρετρα,
• εξάπλωση της ελονοσίας στην Αφρική και Αμερική,
και επιπλέον η επιτροπή κατάθεσε νέα ευρήματα όπως,
• ενδεχόμενη εξαφάνιση των ανώτερων στρωμάτων πάγων της Γροιλανδίας, αν η υπερθέρμανση διατηρηθεί τα επόμενα 1000 χρόνια που θα οδηγήσει σε άνοδο της στάθμης της θάλασσας από 6 – 7 μέτρα,
• αύξηση της λεγόμενης «κλιματικής ευαισθησίας» δηλαδή του τρόπου με τον οποίο το κλίμα θα αντιδράσει στο διπλασιασμό της συγκέντρωσης αερίων του θερμοκηπίου στην ατμόσφαιρα.
Για την Ευρώπη
Οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής στην Ευρώπη - τα ευρήματα της 4ης έκθεσης αξιολόγησης της διακυβερνητικής Επιτροπής για την κλιματική αλλαγή – IPCC.
• Το κύμα καύσωνα του 2003 στην Ευρώπη είχε σηµαντικές επιπτώσεις στα φυσικά συστήματα και την κοινωνία (καταγράφηκαν επιπλέον 35000 θάνατοι). Η περίοδος του 2003 µε το κύμα καύσωνα αποτελεί το θερμότερο καλοκαίρι από το 1500. Αντίστοιχα θερμά καλοκαίρια µε αυτό του 2003 μπορεί να συμβαίνουν τουλάχιστον κάθε δεύτερο χρόνο µμέχρι το 2080 (σύμφωνα µε το σενάριο Α2). Η πιθανότητα κατά τη διάρκεια του αιώνα, τα κύματα καύσωνα να είναι πιο συχνά και πιο έντονα είναι πάνω από 90%. Οι θάνατοι που σχετίζονται µε τη ζέστη προβλέπεται - µε µμεγάλη πιθανότητα - να αυξηθούν ενώ αντίθετα, οι θάνατοι που σχετίζονται µε το κρύο προβλέπεται να μειωθούν, λόγω πιο ήπιων χειμώνων.
• Οι αυξητικές τάσεις της θερμοκρασίας και οι αλλαγές στις βροχοπτώσεις έχουν επηρεάσει την κρυόσφαιρα (π.χ. υποχώρηση των παγετώνων και της έκτασης του µόνιµα παγωμένου εδάφους -permafrost), τα φυσικά οικοσυστήματα αλλά και αυτά που βρίσκονται υπό καθεστώς διαχείρισης (π.χ. παράταση στην περίοδο ανάπτυξης, αλλαγές στα είδη) .
• Η κλιματική αλλαγή θα αυξήσει τις πιέσεις στους υδάτινους πόρους, κυρίως στην Νοτιοανατολική Ευρώπη.
• Πληµµύρες: η µέση ετήσια απορροή προβλέπεται να αυξηθεί στη Βόρεια Ευρώπη (βόρεια από τον 47° παράλληλο) και να µμειωθεί στη Νότια Ευρώπη (νότια από τον 47°παράλληλο).
• Με μεγάλη πιθανότητα, η άνοδος της στάθμης της θάλασσας θα έχει σημαντικές επιπτώσεις στη βιοποικιλότητα. Ένα τέτοιο παράδειγμα, είναι η κάλυψη µε νερό περιοχών που οι φώκιες χρησιμοποιούν για αναπαραγωγή και ανάπαυση. Η αύξηση της θερμοκρασίας του νερού θα µπορούσε επίσης να προκαλέσει µεγάλης κλίµακας θνησιµότητα σε φώκιες της Ευρώπης, εξαιτίας ασθενειών. Οι φώκιες, των οποίων η αναπαραγωγή εξαρτάται από την ύπαρξη πάγων, πιθανότατα θα υποστούν σηµαντικές απώλειες στα ενδιαιτήµατά τους.
• Νέα στοιχεία που προκύπτουν συνεχώς δείχνουν αλλαγές στην κατανοµή φορέων µολυσµατικών ασθενειών (π.χ. τσιµπούρια, κουνούπια κτλ).
• Έχει παρατηρηθεί πρόωρη έναρξη και αύξηση της εποχιακής παραγωγής της γύρης που προκαλεί αλλεργίες, σε µεσαία και υψηλά γεωγραφικά πλάτη στο Βόρειο ηµισφαίριο.
• Η µέγιστη απορροή των ποταµών την άνοιξη παρατηρείται πλέον 1 – 2 εβδοµάδες νωρίτερα τα τελευταία 65 χρόνια στην περιοχή της βόρειας Ευρασίας .
• Έχει παρατηρηθεί αύξηση στη θερµοκρασία των νερών στις λίµνες µεταξύ 0.1 και 1.5°C (τα τελευταία 40 χρόνια). Επίσης, τα τελευταία 100 χρόνια µειώνονται τα θρεπτικά συστατικά εξαιτίας της αυξηµένης διαστρωµάτωσης ή της µεγαλύτερης διάρκειας της περιόδου ανάπτυξης στις λίµνες και τα ποτάµια .
• Εξάπλωση προς τα βόρεια ή αλλαγές στη γεωγραφική κατανοµή πληθυσµών ψαριών (σαρδέλας, γαύρου, µπαρµπουνιού και λαυρακιού).
• Αύξηση της διάρκειας περιόδου ανάπτυξης της σοδειάς και των ηµερών που η θερµοκρασία είναι ευνοϊκή για ανάπτυξη. Αυτή η αύξηση είναι ιδιαίτερα εµφανής στις εύκρατες περιοχές της Ευρασίας και συνδέεται µε την πρόωρη εξαφάνιση του τελευταίου ανοιξιάτικου παγετού και την καθυστέρηση εµφάνισης του φθινοπωρινού παγετού.
• Η βλάστηση σε υψηλά γεωγραφικά πλάτη έχει αυξηθεί κατά 12% περίπου στην Ευρασία από το 1981 µέχρι το 1999 (λόγω της αύξησης των συγκεντρώσεων CO2 στην ατµόσφαιρα, της αύξησης της θερµοκρασίας, της εναπόθεση οργανικού αζώτου, και των αλλαγών στη διαχείριση). Οι επιπτώσεις της κλιµατικής αλλαγής και η αύξηση των συγκεντρώσεων του CO2 στην ατµόσφαιρα αναµένεται να οδηγήσουν σε µικρή αύξηση στην αγροτική παραγωγικότητα στην Ευρώπη.
Για τη Μεσόγειο
Η κλιµατική αλλαγή στη λεκάνη της Μεσογείου – τα ευρήµατα της 4ης έκθεσης αξιολόγησης της ∆ιακυβερνητικής Επιτροπής για την κλιµατική αλλαγή – IPCC.
• Οικοσυστήµατα της Μεσογείου: πιθανότατα εντάσσονται ανάµεσα στα οικοσυστήµατα που επηρεάζονται περισσότερο από τις παγκόσµιες µεταβολές: Με µια αύξηση της θερµοκρασίας πάνω από 2οC, οι ερηµικές και χορτολιβαδικές εκτάσεις θα αυξηθούν είς βάρος των θαµνωδών εκτάσεων, ενώ τα µικτά φυλλοβόλα δέντρα θα εξαπλωθούν εις βάρος των αειθαλών κωνοφόρων.
• Οι ξηρές περιοχές είναι ιδιαίτερα εκτεθειµένες και θα υποφέρουν ιδιαίτερα από την µείωση των υδάτινων πόρων λόγω της κλιµατικής αλλαγής.
• Οι πιο ζεστές και ξηρές συνθήκες είναι µερικώς υπεύθυνες για την µειωµένη παραγωγικότητα των δασών και την αύξηση των πυρκαγιών. Η γεωργία και η δασοπονία έχουν δείξει την ευπάθειά τους στην πρόσφατες αυξητικές τάσεις των κυµάτων καύσωνα, των ξηρασιών και των πληµµυρών.
• Ως αποτέλεσµα των υψηλότερων θερµοκρασιών έχει παρατηρηθεί αλλαγές στις κοινότητες µακροφυκών .
• Σύµφωνα µε υπολογιστικά µοντέλα, ο ανεφοδιασµός των υπόγειων νερών µειώνεται δραµατικά (κατά περισσότερο από 70%) στη νότια άκρη της Μεσογείου.
• Οι περισσότερες περιοχές της Μεσογείου βιώνουν µια αύξηση στον αριθµό των εβδοµάδων που παρουσιάζουν υψηλή επικινδυνότητα για πυρκαγιές κατά 20-34%. Η αύξηση στη συχνότητα πυρκαγιών µετατρέπει τα δάση και τη µακία βλάστηση σε θαµνώδη βλάστηση, ενώ µε µια αύξηση της θερµοκρασίας κατά 2.6ο C θα προκληθεί µεγαλύτερη εξάπλωση εντόµων.
• Οι παράκτιοι υγρότοποι είναι ευαίσθητοι στην κλιµατική αλλαγή και στην µακροπρόθεσµη αλλαγή στη στάθµη της θάλασσας.
• Η αύξηση της θερµοκρασίας της θάλασσας µπορεί να προκαλέσει µεγάλης κλίµακας θνησιµότητα σε δελφίνια στη Μεσόγειο, λόγω ασθενειών.
Για την Ελλάδα,
• Μείωση των βροχοπτώσεων στην Ελλάδα της τάξης 30%-40% της μέσης βροχόπτωσης.
• Η Νότια Ελλάδα µπορεί να είναι µια από τις περιοχές που θα επηρεαστούν περισσότερο από την αύξηση, από χρόνο σε χρόνο, των εναλλαγών στο κλίµα τους καλοκαιρινούς µήνες. Αυτό σηµαίνει συχνότερη εµφάνιση κυµάτων καύσωνα και περιόδων ξηρασίας. Οι περίοδοι ξηρασίας στη Μεσόγειο θα ξεκινούν νωρίτερα µέσα στο χρόνο και θα διαρκούν περισσότερο .
• Η τουριστική περίοδος στην Ελλάδα θα επιµηκυνθεί και θα εξοµαλυνθεί έως το 2030. Λόγω της παρατεταµένης τουριστικής περιόδου, η τουριστική ζήτηση θα εξαπλωθεί σε χρόνο, καλύπτοντας όλες τις εποχές. Πιθανότατα θα µετριαστούν οι πιέσεις στη παροχή νερού και ενέργειας το καλοκαίρι, όµως δεν γνωρίζουµε ακόµα τι σηµαίνει η αύξηση της ζήτησης τις άλλες εποχές του χρόνου.
• Στην Ελλάδα οι τρεις ισχυροί καύσωνες του καλοκαιριού του 2007, αλλά και οι καταστροφικές και φονικές για δεκάδες ανθρώπους, φωτιές, έδειξαν ότι οι αλλαγές στο κλίμα είναι εδώ και επηρεάζουν άμεσα τη ζωή μας.
• Εκτίμηση των επιστημόνων είναι ότι τα φαινόμενα αυτά θα ενταθούν τα επόμενα χρόνια, καθώς η περιοχή της Μεσογείου θα εμφανίζει όλο και περισσότερα επεισόδια καύσωνα.
• Οι ημέρες με θερμοκρασία άνω των 40 βαθμών θα πολλαπλασιαστούν και θα πλήττουν κυρίως τις ηπειρωτικές περιοχές. Στα νησιά, αντίθετα, θα αυξάνονται οι τροπικές νύχτες με τον υδράργυρο να δείχνει πάνω από 25 βαθμούς. Την ίδια στιγμή, το κλίμα θα γίνεται πολύ πιο ξηρό, καθώς η μέση βροχόπτωση μειώνεται σταδιακά, με αποτέλεσμα να φθάσουμε το 2100 σε πτώση 20% - 30% σε σύγκριση με τα σημερινά επίπεδα.
• Η βροχή, ωστόσο, δεν θα πέφτει ισοκατανεμημένη, αλλά σε ακραία, κυρίως, επεισόδια, καθώς τα ακραία καιρικά φαινόμενα -καταιγίδες, θύελλες κ.λπ.- θα είναι συχνότερα, πράγμα καθόλου ευεργετικό για τις καλλιέργειες.
• Η Αθήνα αναμένεται να αποκτήσει το κλίμα της Λευκωσίας. Η ελληνική πρωτεύουσα θα αποκτήσει χαρακτηριστικά που έχει σήμερα η Κύπρος -σχεδόν έρημος, με μεγάλο πρόβλημα στα υδατικά αποθέματα και πολύ περισσότερη ζέστη από τη σημερινή Αθήνα.
• Η πιθανότητα ερημοποίησης είναι υπαρκτή για τη Νότια Ευρώπη. Ήδη η Βόρεια Αφρική αντιμετωπίζει μεγάλο πρόβλημα -σε ορισμένες περιοχές φτιάχνουν φράγματα για να προστατέψουν το έδαφος από τη μεταφορά άμμου.
• Παράλληλα λόγω του λιωσίματος των πάγων στους πόλους η στάθμη της Μεσογείου αναμένεται να ανέβει 20 - 60 εκ. έως το 2100. Πρόβλημα θα αντιμετωπίσουν περιοχές με χαμηλό υψόμετρο όπως ο Αμβρακικός κόλπος, τα Δέλτα του Νέστου και του Έβρου, ενώ από πόλεις, περισσότερο απειλείται η Θεσσαλονίκη.
• Άνοδος της θαλάσσιας στάθμης σημαίνει επίσης υφαλμύρωση του υπόγειου υδροφόρου ορίζοντα, υποβάθμιση υδατικών πόρων κ.λπ.
• Οι συνέπειες αναμένεται να αγγίξουν και τον τουρισμό, καθώς θα υποβαθμιστούν παραλίες-σήμα κατατεθέν για το ελληνικό καλοκαίρι, ενώ ισχυροί και παρατεταμένοι καύσωνες θα αποτρέπουν τους Βορειοευρωπαίους από το να έρθουν στην Ελλάδα το καλοκαίρι. Ίσως ωφεληθεί ο τουρισμός μας άλλους μήνες, το Φθινόπωρο και την Άνοιξη.
Η περιπέτεια των συνδιασκέψεων για το κλίμα όμως συνεχίζεται:
Σε συμφωνία για την επίσημη έναρξη των διαπραγματεύσεων για το κλίμα με τελικό ορίζοντα το 2009 κατέληξε η συνδιάσκεψη των Ηνωμένων Εθνών για την κλιματική αλλαγή στο Μπαλί της Ινδονησίας τον Δεκέμβρη του 2007. Όμως η εν λόγω συμφωνία απέχει αρκετά από το να χαρακτηριστεί φιλόδοξη.
Οι κυβερνήσεις σχεδόν 190 χωρών συναντήθηκαν στην πιο σπουδαία συνάντηση των τελευταίων ετών για το κλίμα, με σκοπό την δημιουργία μιας συνθήκης που θα προβλέπει την περικοπή των εκπομπών αερίων θερμοκηπίου από τις ανεπτυγμένες χώρες κατά 25-40% έως το 2020 (σε σχέση με τα επίπεδα του 1990). Τα ευρήματα της Διακυβερνητικής Επιτροπή του ΟΗΕ για την κλιματική αλλαγή (IPCC) συνηγορούν προς αυτή την κατεύθυνση, καθώς οι συνολικές παγκόσμιες εκπομπές πρέπει να αρχίσουν να μειώνονται αισθητά πριν από το 2020 αν θέλουμε να αποφύγουμε τα χειρότερα σενάρια.
Κάτι τέτοιο δεν επιτεύχθηκε λόγω της αδιαλλαξίας μερικών ισχυρών χωρών, όπως οι ΗΠΑ, Ρωσία, Καναδάς, Ιαπωνία. Και ενώ οι διαπραγματεύσεις φαίνονταν ότι οδηγούνταν σε ναυάγιο, τελικά, μετά από θυελλώδεις και κοπιαστικές συζητήσεις, η αντιπροσωπεία των ΗΠΑ αποφάσισε να συμμετέχει σε μια συμφωνία για την έναρξη των παγκόσμιων συνομιλιών. Το αντάλλαγμα, δυστυχώς, για αυτή την παραχώρηση ήταν η εξαγωγή ενός χαλαρού και σχετικά άτολμου κειμένου συμφωνίας.
Πιο συγκεκριμένα, σύμφωνα με την απόφαση του Μπαλί το 2007, η διεθνής κοινότητα:
• Αναγνωρίζει –τουλάχιστον στα λόγια - πως απαιτούνται σημαντικές μειώσεις στις εκπομπές και πως οι ανεπτυγμένες χώρες πρέπει να αναλάβουν κατάλληλες δεσμεύσεις και αντίστοιχες δράσεις οι αναπτυσσόμενες.
• Συμφώνησε να υπάρξουν κίνητρα και πόροι για τη μείωση της καταστροφής των δασών
• Καλεί σε επείγουσα συνεργασία για την εφαρμογή μέτρων στις φτωχότερες χώρες για την προστασία τους από τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής
• Ανακοινώνει ότι θα παράσχει κίνητρα για την μεταφορά καθαρής τεχνολογίας προς τις αναπτυσσόμενες χώρες
• Δεσμεύεται πως οι διαπραγματεύσεις θα έχουν ολοκληρωθεί στην συνάντηση κορυφής στην Κοπεγχάγη το 2009.
Μέσα στα θετικά του 2007 για το κλίμα μπορεί να θεωρηθεί ότι:
Για πρώτη φορά το 2007, είχαμε και πράσινο Νόμπελ, καθώς η κορυφαία διάκριση απονεμήθηκε από κοινού σε 47 επιστήμονες της Διακυβερνητικής Επιτροπής για την Κλιματική Αλλαγή (IPCC) και στον τέως αντιπρόεδρο των Ηνωμένων Πολιτειών Αλ Γκορ για την παγκόσμια καμπάνια του για τις κλιματικές αλλαγές.
Μεταξύ των 47 επιστημόνων της IPCC που βραβεύτηκαν με το Νομπέλ και τέσσερις Έλληνες επιστήμονες. Ο Χρήστος Ζερεφός, ο Αλκιβιαδης Μπάης, ο Χρήστος Γιαννακόπουλος και ο Σεβαστιανός Μοιρασγεντής αλλά και δώδεκα επιστήμονες ελληνικής καταγωγής που ζουν μόνιμα στο εξωτερικό.
Χωρίς όμως ουσιαστικά αποτελέσματα κατέληξαν και οι μαραθώνιες συνομιλίες για την κλιματική αλλαγή μεταξύ των 11.000 εκπροσώπων των Ηνωμένων Εθνών στη διεθνή συνδιάσκεψη στο Πόζναν της Πολωνίας το 2008.
Στη Συνδιάσκεψη του ΟΗΕ στο Πόζναν της Πολωνίας, οι ηγέτες του κόσμου απέτυχαν να συμφωνήσουν σε ένα ουσιαστικό κείμενο για τις διαπραγματεύσεις στην Κοπεγχάγη τον Δεκέμβριο του 2009.
Οι επιστήμονες της Διακυβερνητικής Επιτροπής του ΟΗΕ για την Κλιματική Αλλαγή (IPCC) εκλιπαρούν τους ηγέτες του κόσμου να διαβάσουν τα πορίσματά τους, που επισημαίνουν ότι η κλιματική αλλαγή δεν θα αντιστραφεί σε περίπτωση που δεν ληφθούν άμεσα και φιλόδοξα μέτρα. Γίνονται μάλιστα ακόμα πιο κατηγορηματικοί τονίζοντας ότι η μείωση των εκπομπών στις ανεπτυγμένες χώρες πρέπει να είναι 25-40% έως το 2020, σε σχέση με τα επίπεδα του 1990.
Δυστυχώς, συνέβη το αντίθετο: Ρωσία, Ιαπωνία, Καναδάς, Αυστραλία αρνήθηκαν να συμπεριλαμβάνεται στο τελικό κείμενο. Δεν είναι τυχαίο ότι ο προεδρεύων της γραμματείας των Ηνωμένων Εθνών για την κλιματική αλλαγή, Ιβο ντε Μπουρ, παραδέχθηκε ότι δεν ελπίζει σε μια οριστική συμφωνία στην επόμενη συνδιάσκεψη που θα γίνει στην Κοπεγχάγη το 2009.
Σημαντικό ρόλο έπαιξε η αδυναμία των ηγετών της Ε.Ε. στη σύνοδο κορυφής στις Βρυξέλλες, που, αντί να παλέψουν την οικονομική κρίση με θαρραλέα μέτρα για τη σωτηρία του πλανήτη, αποδυνάμωσαν τα μέτρα μείωσης των εκπομπών ρύπων της Ευρώπης.
Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, εκτός του ότι επηρέασε αρνητικά τα πορίσματα στο Πόζναν, κατέληξε σε αποφάσεις οι οποίες, αν δεν μπλοκαριστούν από το Ευρωκοινοβούλιο, θα είναι ολέθριες για τις κλιματικές αλλαγές.
Ο ακαδημαϊκός Χρ. Ζερεφός και πρόεδρος του Εθνικού Αστεροσκοπείου τονίζει:
«Οι οικονομικοί υπολογισμοί που γίνονται με τις επιπτώσεις από τις κλιματικές αλλαγές έπρεπε κανονικά να γίνονται και σε πιθανές προσεχείς αστάθειες του οικονομικού περιβάλλοντος. Πρέπει να συνυπολογισθούν στις οικονομικές επιπτώσεις και εκείνες που προέρχονται από τη συνέργεια φυσικών και ανθρωπογενών ακραίων φαινομένων. Αυτό δυστυχώς δεν συζητήθηκε καθόλου στο Πόζναν».
Στην Κοπεγχάγη ήταν στραμένα το 2009 τα βλέμματα όλου του πλανήτη, όπου το διάστημα 7-13 Δεκεμβρίου 2009 συναντήθηκαν οι αντιπροσωπείες από 193 χώρες-κράτη του ΟΗΕ προκειμένου να καταλήξουν σε μια παγκόσμια συμφωνία κατά των κλιματικών αλλαγών που θα συγκρατούσε την αύξηση της παγκόσμιας θερμοκρασίας κάτω από τους 2 βαθμούς C και ταυτόχρονα θα έδινε μια ελπίδα για αλλαγή των καταστροφικών πολιτικών σε βάρος του περιβάλλοντος. Για άλλη μια φορά όμως η πολυπόθητη συμφωνία των χωρών - κρατών δεν ήλθε ποτέ. Η Κοπεγχάγη διέψευσε τις προσδοκίες των πολιτών του πλανήτη και άλλη μια ευκαιρία για τη λήψη σοβαρών μέτρων για την καταπολέμηση των κλιματικών αλλαγών χάθηκε.
Η ευθύνη βέβαια της μη συμφωνίας δεν βαρύνει ισοδύναμα και τα 193 κράτη-χώρες του ΟΗΕ του συμμετείχαν στη συνδιάσκεψη. Το μεγαλύτερο μερίδιο ευθύνης προέρχεται από τους μεγάλους ρυπαντές ΗΠΑ και ΚΙΝΑ που ευθύνονται για το 42% των παγκοσμίων εκπομπών αερίων που δημιουργούν το φαινόμενο του θερμοκηπίου αλλά και της Βραζιλίας, της Ν. Αφρικής και της Ινδίας ακόμη και της Δανίας που είχε την ευθύνη της συνδιάσκεψης με τον τρόπο που διαχειρίστηκε την όλη υπόθεση εκ μέρους της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Σε συλλογικό επίπεδο η συνδιάσκεψη της Κοπεγχάγης ήταν μια αποτυχία πρώτα του ΟΗΕ και της Ε.Ε στη συνέχεια. Η Ελλάδα ήταν η ευχάριστη νότα στη συνδιάσκεψη όπου παρουσιάστηκε ένθερμη οπαδός μιας συμφωνίας που θα οδηγούσε σε περαιτέρω μείωση των εκπομπών προτείνοντας αύξηση του ποσοστού μείωσης των εκπομπών από 20% σε 30% έως το 2020 αλλά η πρότασή της δυστυχώς δεν έγινε αποδεκτή.
Τον Απρίλιο του 2010 στην Βολιβία στη “Παγκόσμια Συνδιάσκεψη των Λαών για την Κλιματική Αλλαγή και τα Δικαιώματα της Μητέρας Γης” έλαμψαν με την απουσία τους πολιτικοί ηγέτες και αρχηγοί άλλων κρατών. Όμως η Συμφωνία που προέκυψε ήταν σημαντική και ενθαρρυντική με την προσδοκία να υπάρξει δεσμευτική συμφωνία από τη σύνοδο του ΟΗΕ στο Κανκούν του Μεξικού και να ψηφιστεί μια δίκαιη διεθνή συμφωνία που να προβλέπει τη δραστική μείωση των ρύπων:
- Σε διεθνές επίπεδο τουλάχιστον κατά 80% μέχρι το 2050 σε σχέση με το 1990.
- Στις αναπτυγμένες χώρες –που ευθύνονται για το 75% της κλιματικής αλλαγής– κατά 40% μέχρι το 2020 και στο 0% μέχρι το 2050.
- Αλληλεγγύη και ουσιαστική οικονομική υποστήριξη στις φτωχότερες χώρες με την καταβολή 110 δισ. ευρώ από τις αναπτυγμένες βιομηχανικά χώρες.
- Κατάργηση των νεοφιλελεύθερων ευέλικτων μηχανισμών του Κιότο (εμπορία δικαιωμάτων εκπομπών, κ.λ.π.).
Την 11/12/2010 στη16η Διάσκεψη των Ηνωμένων Εθνών για το Κλίμα στο Κανκούν του Μεξικό, αποφασίστηκε, η προσπάθεια περιορισμού της αύξησης της θερμοκρασίας του πλανήτη κάτω από δύο βαθμούς Κελσίου, χωρίς όμως να απαντηθεί το ερώτημα «πόσο» και «πότε» θα πρέπει να γίνει η μείωση των εκπομπών των αερίων του θερμοκηπίου, για να επιτευχθεί αυτός ο στόχος. Οι δυο μεγαλύτεροι ρυπαντές η Β. Αμερική και η Κίνα, δεν δεσμεύτηκαν για μείωση των εκπομπών τους. Η Ιαπωνία, μάλιστα προσπάθησε να περιληφθεί η ατομική ενέργεια στον Μηχανισμό Καθαρής Ανάπτυξης, γεγονός που θα έδινε στις βιομηχανικές χώρες αυξημένα δικαιώματα εκπομπών ρύπων αν χρηματοδοτούσαν φτωχότερες χώρες στην εγκατάσταση πυρηνικών εργοστασίων. Το πυρηνικό λόμπι ετοιμάζει την αναθέρμανση της σχετικής οικονομίας. Ελπίζουμε ότι η καταστροφή που επιτελείται αυτή τη περίοδο στην Ιαπωνία θα τους αλλάξει τα σχέδια.
Όλα όμως δείχνουν ότι η αποτελεσματική προστασία του κλίματος δεν πρόκειται να επιτευχθεί με τα μέσα της διπλωματίας του ΟΗΕ. Ο Οργανισμός Ηνωμένων Εθνών θα εξακολουθήσει να παίζει τον ίδιο ρόλο που παίζει και στις άλλες συγκρούσεις.
Ο απολογισμός της διάσκεψης στο Μεξικό παραμένει θλιβερός. Άφησε αναπάντητο το βασικό ερώτημα: Σε ποιο βαθμό και μέχρι πότε θα μειώσουν τα κράτη τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου. Όπως είναι γνωστό τα βιομηχανικά κράτη είχαν δεσμευτεί με το Πρωτόκολλο του Κιότο να μειώσουν, μέχρι το 2020, τις εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα κατά 25-40%. Ειδικοί επιστήμονες του κλίματος προειδοποιούν για αναμενόμενη αύξηση της θερμοκρασίας του πλανήτη πάνω από 4 βαθμούς Κελσίου, με καταστροφικές και μη αναστρέψιμες συνέπειες. Το πρόβλημα της αντιμετώπισης της κλιματικής αλλαγής παραμένει άλυτο.
Οι ελπίδες μεταφέρονται τώρα στην επόμενη Διάσκεψη, στα τέλη του 2011, στο Ντέρμπαν, στη Νότια Αφρική, μέχρι τότε η φύση να βάλει το χέρι της και να μας προστατεύσει.
Φαίνεται τελικά ότι ο πόλεμος κατά των κλιματικών αλλαγών είναι μπροστά μας και ότι όσες μάχες και αν χάνονται οι πολίτες δεν πρέπει να απογοητεύονται και να συνεχίζουν να πιέζουν τις κυβερνήσεις τους για ένα νέο Κιότο όπου όλες οι χώρες – κράτη του ΟΗΕ θα συμφωνήσουν για τη σωτηρία του Πλανήτη.
Με την ευκαιρία της παγκόσμιας μέρας εορτασμού της μετεωρολογίας οι επιστήμες της μετεωρολογίας και κλιματολογίας πρέπει όχι μόνο να καταγράφουν και να προβλέπουν, αλλά και να προτείνουν λύσεις περιορισμού των ακραίων καιρικών φαινομένων και των δραματικών κλιματικών αλλαγών που πλήττουν και θα πλήξουν σε σημαντικό βαθμό μελλοντικά τον πλανήτη.
