Επισημαίνουμε, όμως, ότι η αναγγελία καλών προθέσεων δεν αρκεί πλέον. Απαιτούνται συγκεκριμένες πρωτοβουλίες, χρονοδιαγράμματα, πόροι και μηχανισμοί εφαρμογής. Αν αυτά δεν υπάρξουν, θα γίνει απλώς μια τρύπα στο νερό. Επειδή δεν έχουμε εμπιστοσύνη στην κεντρική διοίκηση και την αυτοδιοίκηση ότι θα κάνουν πράξεις αυτά που εξαγγέλλουν και δεν θα μείνουν μόνο στα χαρτιά, θα παρακολουθούμε σε στενή συνεργασία με την κοινωνία των πολιτών, μέσα από ένα Πράσινο Παρατηρητήριο για τον Ασωπό, την πορεία υλοποίησης του προγράμματος αποκατάστασης και θα ασκούμε ασυμβίβαστη κριτική αν υπάρξουν υπαναχωρήσεις ή δεν λαμβάνονται τα αναγκαία μέτρα».
Όπως δήλωσε η Μαρία Βιτωράκη, μέλος του Πανελλαδικού Συμβουλίου των Οικολόγων Πράσινων και συντονίστρια της Θεματικής Ομάδας Περιβάλλοντος,
«Μεταξύ των μέτρων που έχουν επείγοντα χαρακτήρα για τις περιοχές του Ασωπού είναι:
- η παροχή ασφαλούς πόσιμου νερού για τους κατοίκους και νερού καλής ποιότητας για τη γεωργία
- ο τερματισμός της ανοχής στη ρύπανση και η άμεση λήψη ουσιαστικών μέτρων από τις βιομηχανίες ώστε να μην απορρίπτουν τα απόβλητα τους στο περιβάλλον,
- η πλήρης μελέτη της επιβάρυνσης της διατροφικής αλυσίδας από βαρέα μέταλλα και άλλες επικίνδυνες ουσίες,
- η διεπιστημονική μελέτη των επιπτώσεων στην υγεία από την έκθεση των πολιτών και των εργαζομένων της περιοχής στους ρύπους,
- η δημιουργία ενός Κέντρου Καθαρής Τεχνολογίας και Βιωσιμότητας για την προώθηση αλλαγών στην παραγωγική διαδικασία των βιομηχανιών της περιοχής, παράλληλα με την αναδιοργάνωση σε νέες βάσεις της βιομηχανικής περιοχής (χωροθετήσεις - αδειοδοτήσεις με βάση αυστηρή τήρηση περιβαλλοντικών προδιαγραφών, αξιόπιστοι μηχανισμοί ελέγχου και εφαρμογής της νομοθεσίας) και οριοθέτησης της από τις γεωργικές δραστηριότητες και τους οικισμούς,
- η επεξεργασία ενός σχεδίου για την εξυγίανση των υπόγειων νερών και του ποταμού με πόρους που θα πρέπει να προέλθουν από αυτούς που ευθύνονται για τη ρύπανση της ευρύτερης περιοχής,
- ενδυνάμωση της Ειδικής Υπηρεσίας Ελεγκτών Περιβάλλοντος με έμπειρο προσωπικό και ανεξαρτησία δράσης αλλά και δημιουργία θεσμού παρακολούθησης και εφαρμογής των μέτρων».
Αναλυτικά οι θέσεις των Οικολόγων Πράσινων για δίκαιη, βιώσιμη λύση για την περιοχή
Με αφορμή την συνέντευξη τύπου της υπουργού ΠΕΚΑ κας Τίνας Μπιρμπίλη, στις 8/2/2010, στα Οινόφυτα Βοιωτίας, όπου ανακοινώθηκε επίσημα εκ μέρους του ΥΠΕΚΑ το «Ολοκληρωμένο Σχέδιο Διαχείρισης του Περιβαλλοντικού Κινδύνου για τις παρα-ασώπειες Περιοχές», οι Οικολόγοι Πράσινοι καταθέτουμε δημόσια τις προτάσεις μας ώστε να ληφθούν υπόψη τόσο από το ΥΠΕΚΑ όσο και από τις τοπικές κοινωνίες, την Τοπική και Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση, για λύσεις που θα εξασφαλίζουν συγχρόνως την περιβαλλοντική, οικονομική και κοινωνική βιωσιμότητα της περιοχής. Προτείνουμε αφενός συνεκτικό σχέδιο προστασίας της υγείας και του περιβάλλοντος, εξυγίανσης της περιοχής που έχει επιβαρυνθεί καθώς και ένα άλλο μοντέλο «ανάπτυξης» της περιοχής που θα θέτει στο επίκεντρο τον άνθρωπο και τις ανάγκες του, τη βιωσιμότητα των οικοσυστημάτων και την προστασία των πλούσιων φυσικών πόρων της περιοχής που σήμερα υποβαθμίζονται ραγδαία. Προτείνουμε λύσεις που δημιουργούν οικονομικές δραστηριότητες συμβατές με το περιβάλλον, που ικανοποιούν τις ανάγκες της τοπικής κοινωνίας και εξασφαλίζουν ένα βιώσιμο μέλλον για τις επόμενες γενιές.
Η ανεξέλεγκτη βιομηχανική δραστηριότητα στην περιοχή που συνεχίζεται ακόμα και σήμερα, η πλήρης αποτυχία της Διοίκησης να επιβάλλει την εφαρμογή της περιβαλλοντικής νομοθεσίας και να αποτρέψει - ελέγξει - αποκαταστήσει τη ρύπανση, οδήγησε την περιοχή σε κατάσταση κρίσης που πλήττει σήμερα τους κατοίκους της είτε άμεσα, με σοβαρές επιπτώσεις στην υγεία τους, είτε έμμεσα με την τρομακτική υποβάθμιση των περιβαλλοντικών αγαθών που αποτελούν όχι μόνο τη βάση της ζωής, της βιοποικιλότητας και των οικοσυστημάτων αλλά και τη βάση για μια Βιώσιμη Οικονομική Δραστηριότητα στην περιοχή (για παράδειγμα επιπτώσεις στην αγροτική παραγωγή με πιθανή επιβάρυνση των παραγόμενων τροφίμων με βαριά μέταλλα και άλλους ρύπους και κατά συνέπεια απώλεια του εισοδήματος των αγροτών).
1. Συνολικότερο Πλαίσιο για Στροφή σε μια Πράσινη Τοπική Οικονομία
Σήμερα, σε συνθήκες κρίσης, οι πολιτικές που θα εφαρμοστούν οφείλουν να υιοθετούν μια ολιστική λογική, να αντιμετωπίζουν το πρόβλημα στη ρίζα του και να δημιουργούν τις προϋποθέσεις για αναστροφή της πορείας υποβάθμισης και την αποκατάσταση της περιοχής και για μια συνολικότερη στροφή της τοπικής οικονομίας σε Πράσινη Κατεύθυνση. Θα πρέπει κατ’ αρχήν να γίνει δεκτό ότι η τοπική οικονομία δε μπορεί να στηρίζεται αποκλειστικά στη βιομηχανική δραστηριότητα αλλά να ενθαρρύνει την βιώσιμη χρήση των τοπικών πόρων προς όφελος των κατοίκων, να δίνει κίνητρα για ανάπτυξη νέων θέσεων εργασίας σε τομείς όπως η Βιολογική Γεωργία, η Βιώσιμη Αλιεία, ο Οικολογικός Τουρισμός, η ανάπτυξη των ΑΠΕ με αποκεντρωμένο χαρακτήρα (π.χ με τη δημιουργία συνεταιρισμών των κατοίκων ή ακόμα και μέσω της χρηματοδότησης συστημάτων ΑΠΕ για οικιακή χρήση που θα εξασφαλίζει ένα εισόδημα στους μικροεπενδυτές), η δημιουργία κέντρων επαναχρησιμοποίησης υλικών και ανακύκλωσης απορριμμάτων. Νέες θέσεις εργασίας μπορούν να δημιουργηθούν στην περιοχή ακόμα και μέσω της ανάπτυξης και εφαρμογής καθαρών τεχνολογιών στις βιομηχανίες, με τη δημιουργία ενός Κέντρου Καθαρής Τεχνολογίας και Βιωσιμότητας στην περιοχή που θα είχε ως κεντρικό ρόλο την προώθηση τεχνολογιών που μειώνουν την παραγωγή επικίνδυνων και άλλων αποβλήτων και ελαχιστοποιούν τη χρήση επικίνδυνων πρώτων υλών και ενέργειας. Νέες θέσεις εργασίας δημιουργούνται ακόμα και μέσω εφαρμογής προγραμμάτων εξυγίανσης των ρυπασμένων νερών και εδαφών (για παράδειγμα μέσω της βιο-εξυγίανσης ή φυτο-εξυγίανσης)
2. Για την Προστασία της Ανθρώπινης Υγείας και την Παραγωγή Ασφαλών Τροφίμων στην Περιοχή του Ασωπού
Οι κάτοικοι των περιοχών του Ασωπού υφίστανται χρόνια τώρα τις επιπτώσεις της ρύπανσης στην υγεία τους. Εξασθενές χρώμιο, κοβάλτιο, νικέλιο, βάριο και μαγγάνιο ανιχνεύονται στο νερό σε μεγάλες συγκεντρώσεις. Αυτά μπορούν να επιμολύνουν τα τρόφιμα-βολβούς, δηλαδή καρότα, πατάτες, κρεμμύδια. Οι μέχρι σήμερα μετρήσεις το επιβεβαιώνουν δραματικά: Τα βαρέα μέταλλα περνούν από το νερό στα τρόφιμα και επιμολύνουν την τροφική αλυσίδα.
Η χρήση πόσιμου νερού, ρυπασμένου από το ιδιαίτερα τοξικό εξασθενές χρώμιο, ακόμα σε χαμηλές συγκεντρώσεις (π.χ < 50 ppbs) συνδέονται με σοβαρές επιπτώσεις στην ανθρώπινη υγεία, όπως αποδεικνύεται από πρόσφατες μελέτες. Κατά συνέπεια η παροχή ασφαλούς πόσιμου νερού στους κατοίκους της ρυπασμένης περιοχής αποτελεί προτεραιότητα και καθήκον της πολιτείας.
Οι Οικολόγοι Πράσινοι προτείνουμε να διερευνηθεί αν είναι τεχνικά εφικτό να κατασκευαστούν μονάδες επεξεργασίας του ρυπασμένου υπόγειου νερού ώστε να απομακρυνθεί πλήρως (100%) το εξασθενές χρώμιο και άλλοι ρύποι, ενώ το κόστος καθαρισμού (πάγιο και λειτουργικό) θα υποχρεωθούν να πληρώνουν όσοι έχουν προκαλέσει τη ρύπανση. Μέχρι τότε, θα πρέπει να εξεταστούν άλλες λύσεις παροχής επιφανειακού νερού – π.χ από Υλίκη-, μετά από επεξεργασία σε κεντρικό διυλιστήριο, με ευθύνη της ΕΥΔΑΠ αλλά με επιμερισμό του κόστους κατασκευής και λειτουργίας του σε όσους έχουν προκαλέσει τη ρύπανση. Το υπόγειο νερό μπορεί να χρησιμοποιηθεί για βιομηχανική χρήση μετά από σωστή επεξεργασία του, με ευθύνη και επιμερισμό κόστους στις βιομηχανίες που προκάλεσαν τη ρύπανση.
Για το νερό άρδευσης των γεωργικών εκτάσεων της περιοχής θα πρέπει επίσης να προβλεφθεί επεξεργασία του πριν τη χρήση, εφόσον τα βαρέα μέταλλα είναι βιοσυσσωρεύσιμα και επιβαρύνουν σημαντικά την τροφική αλυσίδα, καταλήγοντας στο πιάτο μας. Απαραίτητη λοιπόν είναι η ολοκληρωμένη αξιολόγηση της πιθανής επιβάρυνσης με βαρέα μέταλλα, των τροφίμων που παράγονται στην περιοχή, με ευθύνη του ΥΠΑΑΤ.
Οι μέχρι τώρα επιπτώσεις στην υγεία του πληθυσμού πρέπει να αξιολογηθούν με επιστημονικό τρόπο μέσω μιας διεπιστημονικής μελέτης για τις επιπτώσεις στην υγεία από την έκθεση στους ρύπους (αυτή ήταν εξάλλου και μια πρόταση που είχαμε καταθέσει πριν δύο περίπου χρόνια, ως Ο.Π). Ο τρόπος διεξαγωγής αυτής της διεπιστημονικής μελέτης, η διάρκεια της, τα δεδομένα προς αξιολόγηση, και ο επιστημονικός φορέας που θα αναλάβει τη συλλογή και αξιολόγηση των δεδομένων, η πρόσβαση των ενδιαφερόμενων (π.χ εκπρόσωποι τοπικών φορέων κα) στα στοιχεία της μελέτης, θα πρέπει να ξεκαθαριστούν σήμερα, με ευθύνη του Υπουργείου Υγείας, ώστε να διασφαλίζεται η εγκυρότητα και επιστημονική της επάρκεια .
3. Για την Αποκατάσταση της περιοχής και τον Αποτελεσματικό Έλεγχο και Πρόληψη της Ρύπανσης από Βιομηχανίες και άλλες μη σημειακές πηγές – Εφαρμογή της Περιβαλλοντικής νομοθεσίας.
Οι βιομηχανίες συνεχίζουν ακόμα να ρυπαίνουν επειδή δεν έχει χρειαστεί μέχρι σήμερα να «βάλουν βαθιά το χέρι στην τσέπη» και να πληρώσουν το πλήρες κόστος αποκατάστασης της περιβαλλοντικής ζημιάς που έχουν προκαλέσει. Η –από πολλούς παρεξηγημένη – εφαρμογή της Οδηγίας 35/2004 για την περιβαλλοντική ευθύνη (γνωστή και ως «Ο ρυπαίνων πληρώνει») δρα στην ουσία αποτρεπτικά για την όποια περαιτέρω περιβαλλοντική επιβάρυνση, εφόσον αυξάνει κατακόρυφα το κόστος που θα πρέπει να επωμιστεί η βιομηχανία για την αποκατάσταση της ζημιάς που προκάλεσε.. Για τη σωστή εφαρμογή της παραπάνω Οδηγίας στην περίπτωση του Ασωπού θα πρέπει:
- Να αξιολογηθούν σωστά η έκταση της ρύπανσης και οι κυριότεροι ρύποι (συγκεντρώσεις, ρυθμοί μεταφοράς τους στα επιφανειακά/υπόγεια νερά)
- Να ταυτοποιηθούν όσοι ευθύνονται για τη ρύπανση (σημειακές πηγές της ρύπανσης)
- Να συγκροτηθούν σχέδια εξυγίανσης των ρυπασμένων νερών και εδαφών με εφαρμογή των βέλτιστων διαθέσιμων τεχνολογιών
- Να εκτιμηθεί το κόστος εξυγίανσης και να αποδοθεί στους ρυπαίνοντες
Συγχρόνως με τα παραπάνω προτείνουμε τη συνολική αναθεώρηση του υπάρχοντος θεσμικού πλαισίου σχετικά με την χορήγηση αδειών λειτουργίας στις βιομηχανίες ώστε να εξασφαλίζεται με ένα συνεκτικό και άμεσα υλοποιήσιμο τρόπο η εφαρμογή της οδηγίας 689/91 σχετικά με τη διαχείριση των επικίνδυνων αποβλήτων και της οδηγίας για τον Ολοκληρωμένο Έλεγχο και Πρόληψη της Ρύπανσης (IPPC) από τις βιομηχανίες, καθώς και η εφαρμογή των Οδηγιών 2006/11/ΕΚ για τη ρύπανση που προκαλείται από επικίνδυνες ουσίες που εισάγονται στο υδάτινο περιβάλλον, 80/68/ΕΟΚ για την προστασία των υπόγειων υδάτων από τη ρύπανση, και 79/409/ΕΟΚ για τη διατήρηση των άγριων πτηνών.
Θα πρέπει να εξασφαλιστεί η εφαρμογή του νομοθετικού πλαισίου με ενδυνάμωση των ελεγκτικών μηχανισμών του κράτους, (ενίσχυση του θεσμικού ρόλου και αύξηση του προσωπικού της Ειδικής Υπηρεσίας Επιθεωρητών Περιβάλλοντος και των ελεγκτικών υπηρεσιών της Νομαρχίας και Περιφέρειας).
Σημαντικό εργαλείο για την βιώσιμη χρήση των υδατικών πόρων της περιοχής είναι η οδηγία Πλαίσιο για τα Νερά 2000/60 που απαιτεί την παρακολούθηση της ποιότητας των νερών, την εκπόνηση σχεδίων βιώσιμης διαχείρισης τους σε επίπεδο υδρολογικής λεκάνης με τη συμμετοχή του κοινού με στόχο την εξασφάλιση της καλής ποιότητας και επάρκειας των νερών για τις ανθρώπινες κοινωνίες και τα οικοσυστήματα μέχρι το αργότερο το 2015.
4. Σχετικά με τις περιβαλλοντικές πιστοποιήσεις
Η Πολιτεία πρέπει να ενδυναμώσει με κάθε δυνατό τρόπο, Φορείς όπως ο ΕΦΕΤ & το ΕΣΥΔ.
Με παρέμβαση των Ο-Π εταιρείες που ρύπαιναν τον Ασωπό έχασαν τις περιβαλλοντικές τους πιστοποιήσεις (κατά ISO14001 & EMAS). Ακόμα και σήμερα, όμως, εταιρείες που ευθύνονται για τη ρύπανση και είναι υπόλογες σε δίκες για περιβαλλοντικές παραβάσεις διαφημίζουν τα ανακληθέντα πιστοποιητικά τους, σαν να μην συνέβηκε τίποτα.
Με ενέργειες των Ο-Π και των κατοίκων (πατέρας Ιωάννης Οικονομίδης) το ΕΣΥΔ τιμώρησε τέσσερις (4) φορείς πιστοποίησης για παραβάσεις τους σχετικά με περιβαλλοντικά πιστοποιητικά, με έγγραφη επίπληξη. Σε περίπτωση δε, μη περαιτέρω συμμόρφωσής τους θα ανακληθεί συνολικά και οριστικά η δυνατότητά τους να εκδίδουν και να απονέμουν μελλοντικά περιβαλλοντικά πιστοποιητικά.
Οι Οικολόγοι – Πράσινοι θα συνεχίσουν να καταβάλουν κάθε προσπάθεια για να αποτραπεί το “green washing” όπου εταιρείες και οργανισμοί διαφημίζουν τις ψευδείς ή/και αποσπασματικές προσπάθειες βελτίωσης της περιβαλλοντικής τους επίδοσης και συμμόρφωσής τους με την κείμενη νομοθεσία. Είναι πλέον ανάγκη τα λόγια για το περιβάλλον να συνοδεύονται από πράξεις για την προστασία του περιβάλλοντος.
5. Δημιουργία ενός ανεξάρτητου Πράσινου Παρατηρητήριο για τον Ασωπό (Π.Π.Α.)
Η αναγνώριση του προβλήματος και η αναγγελία καλών προθέσεων δεν επαρκεί πλέον για την αντιμετώπιση των προβλημάτων των περιοχών του Ασωπού. Απαιτούνται συγκεκριμένες πρωτοβουλίες, χρονοδιαγράμματα, πόροι και μηχανισμοί εφαρμογής. Επειδή δεν έχουμε εμπιστοσύνη στην κεντρική διοίκηση και την αυτοδιοίκηση ότι αυτά που εξαγγέλλουν θα γίνουν πράξεις και δεν θα μείνουν μόνο στα χαρτιά, οι Οικολόγοι Πράσινοι θα στηρίξουμε τη δημιουργία από την κοινωνία των πολιτών ανεξάρτητων μηχανισμών (ένα Πράσινο Παρατηρητήριο για τον Ασωπό) παρακολούθησης της εφαρμογής των μέτρων για εξυγίανση του περιβάλλοντος και βελτίωση της υγείας και ευεξίας των κατοίκων της ευρύτερης περιοχής με την εφαρμογή επιστημονικών – τεχνικών και πολιτικών – θεσμικών λύσεων παρεμβάσεων.
Όπως δήλωσε η Μαρία Βιτωράκη, μέλος του Πανελλαδικού Συμβουλίου των Οικολόγων Πράσινων και συντονίστρια της Θεματικής Ομάδας Περιβάλλοντος,
«Μεταξύ των μέτρων που έχουν επείγοντα χαρακτήρα για τις περιοχές του Ασωπού είναι:
- η παροχή ασφαλούς πόσιμου νερού για τους κατοίκους και νερού καλής ποιότητας για τη γεωργία
- ο τερματισμός της ανοχής στη ρύπανση και η άμεση λήψη ουσιαστικών μέτρων από τις βιομηχανίες ώστε να μην απορρίπτουν τα απόβλητα τους στο περιβάλλον,
- η πλήρης μελέτη της επιβάρυνσης της διατροφικής αλυσίδας από βαρέα μέταλλα και άλλες επικίνδυνες ουσίες,
- η διεπιστημονική μελέτη των επιπτώσεων στην υγεία από την έκθεση των πολιτών και των εργαζομένων της περιοχής στους ρύπους,
- η δημιουργία ενός Κέντρου Καθαρής Τεχνολογίας και Βιωσιμότητας για την προώθηση αλλαγών στην παραγωγική διαδικασία των βιομηχανιών της περιοχής, παράλληλα με την αναδιοργάνωση σε νέες βάσεις της βιομηχανικής περιοχής (χωροθετήσεις - αδειοδοτήσεις με βάση αυστηρή τήρηση περιβαλλοντικών προδιαγραφών, αξιόπιστοι μηχανισμοί ελέγχου και εφαρμογής της νομοθεσίας) και οριοθέτησης της από τις γεωργικές δραστηριότητες και τους οικισμούς,
- η επεξεργασία ενός σχεδίου για την εξυγίανση των υπόγειων νερών και του ποταμού με πόρους που θα πρέπει να προέλθουν από αυτούς που ευθύνονται για τη ρύπανση της ευρύτερης περιοχής,
- ενδυνάμωση της Ειδικής Υπηρεσίας Ελεγκτών Περιβάλλοντος με έμπειρο προσωπικό και ανεξαρτησία δράσης αλλά και δημιουργία θεσμού παρακολούθησης και εφαρμογής των μέτρων».
Αναλυτικά οι θέσεις των Οικολόγων Πράσινων για δίκαιη, βιώσιμη λύση για την περιοχή
Με αφορμή την συνέντευξη τύπου της υπουργού ΠΕΚΑ κας Τίνας Μπιρμπίλη, στις 8/2/2010, στα Οινόφυτα Βοιωτίας, όπου ανακοινώθηκε επίσημα εκ μέρους του ΥΠΕΚΑ το «Ολοκληρωμένο Σχέδιο Διαχείρισης του Περιβαλλοντικού Κινδύνου για τις παρα-ασώπειες Περιοχές», οι Οικολόγοι Πράσινοι καταθέτουμε δημόσια τις προτάσεις μας ώστε να ληφθούν υπόψη τόσο από το ΥΠΕΚΑ όσο και από τις τοπικές κοινωνίες, την Τοπική και Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση, για λύσεις που θα εξασφαλίζουν συγχρόνως την περιβαλλοντική, οικονομική και κοινωνική βιωσιμότητα της περιοχής. Προτείνουμε αφενός συνεκτικό σχέδιο προστασίας της υγείας και του περιβάλλοντος, εξυγίανσης της περιοχής που έχει επιβαρυνθεί καθώς και ένα άλλο μοντέλο «ανάπτυξης» της περιοχής που θα θέτει στο επίκεντρο τον άνθρωπο και τις ανάγκες του, τη βιωσιμότητα των οικοσυστημάτων και την προστασία των πλούσιων φυσικών πόρων της περιοχής που σήμερα υποβαθμίζονται ραγδαία. Προτείνουμε λύσεις που δημιουργούν οικονομικές δραστηριότητες συμβατές με το περιβάλλον, που ικανοποιούν τις ανάγκες της τοπικής κοινωνίας και εξασφαλίζουν ένα βιώσιμο μέλλον για τις επόμενες γενιές.
Η ανεξέλεγκτη βιομηχανική δραστηριότητα στην περιοχή που συνεχίζεται ακόμα και σήμερα, η πλήρης αποτυχία της Διοίκησης να επιβάλλει την εφαρμογή της περιβαλλοντικής νομοθεσίας και να αποτρέψει - ελέγξει - αποκαταστήσει τη ρύπανση, οδήγησε την περιοχή σε κατάσταση κρίσης που πλήττει σήμερα τους κατοίκους της είτε άμεσα, με σοβαρές επιπτώσεις στην υγεία τους, είτε έμμεσα με την τρομακτική υποβάθμιση των περιβαλλοντικών αγαθών που αποτελούν όχι μόνο τη βάση της ζωής, της βιοποικιλότητας και των οικοσυστημάτων αλλά και τη βάση για μια Βιώσιμη Οικονομική Δραστηριότητα στην περιοχή (για παράδειγμα επιπτώσεις στην αγροτική παραγωγή με πιθανή επιβάρυνση των παραγόμενων τροφίμων με βαριά μέταλλα και άλλους ρύπους και κατά συνέπεια απώλεια του εισοδήματος των αγροτών).
1. Συνολικότερο Πλαίσιο για Στροφή σε μια Πράσινη Τοπική Οικονομία
Σήμερα, σε συνθήκες κρίσης, οι πολιτικές που θα εφαρμοστούν οφείλουν να υιοθετούν μια ολιστική λογική, να αντιμετωπίζουν το πρόβλημα στη ρίζα του και να δημιουργούν τις προϋποθέσεις για αναστροφή της πορείας υποβάθμισης και την αποκατάσταση της περιοχής και για μια συνολικότερη στροφή της τοπικής οικονομίας σε Πράσινη Κατεύθυνση. Θα πρέπει κατ’ αρχήν να γίνει δεκτό ότι η τοπική οικονομία δε μπορεί να στηρίζεται αποκλειστικά στη βιομηχανική δραστηριότητα αλλά να ενθαρρύνει την βιώσιμη χρήση των τοπικών πόρων προς όφελος των κατοίκων, να δίνει κίνητρα για ανάπτυξη νέων θέσεων εργασίας σε τομείς όπως η Βιολογική Γεωργία, η Βιώσιμη Αλιεία, ο Οικολογικός Τουρισμός, η ανάπτυξη των ΑΠΕ με αποκεντρωμένο χαρακτήρα (π.χ με τη δημιουργία συνεταιρισμών των κατοίκων ή ακόμα και μέσω της χρηματοδότησης συστημάτων ΑΠΕ για οικιακή χρήση που θα εξασφαλίζει ένα εισόδημα στους μικροεπενδυτές), η δημιουργία κέντρων επαναχρησιμοποίησης υλικών και ανακύκλωσης απορριμμάτων. Νέες θέσεις εργασίας μπορούν να δημιουργηθούν στην περιοχή ακόμα και μέσω της ανάπτυξης και εφαρμογής καθαρών τεχνολογιών στις βιομηχανίες, με τη δημιουργία ενός Κέντρου Καθαρής Τεχνολογίας και Βιωσιμότητας στην περιοχή που θα είχε ως κεντρικό ρόλο την προώθηση τεχνολογιών που μειώνουν την παραγωγή επικίνδυνων και άλλων αποβλήτων και ελαχιστοποιούν τη χρήση επικίνδυνων πρώτων υλών και ενέργειας. Νέες θέσεις εργασίας δημιουργούνται ακόμα και μέσω εφαρμογής προγραμμάτων εξυγίανσης των ρυπασμένων νερών και εδαφών (για παράδειγμα μέσω της βιο-εξυγίανσης ή φυτο-εξυγίανσης)
2. Για την Προστασία της Ανθρώπινης Υγείας και την Παραγωγή Ασφαλών Τροφίμων στην Περιοχή του Ασωπού
Οι κάτοικοι των περιοχών του Ασωπού υφίστανται χρόνια τώρα τις επιπτώσεις της ρύπανσης στην υγεία τους. Εξασθενές χρώμιο, κοβάλτιο, νικέλιο, βάριο και μαγγάνιο ανιχνεύονται στο νερό σε μεγάλες συγκεντρώσεις. Αυτά μπορούν να επιμολύνουν τα τρόφιμα-βολβούς, δηλαδή καρότα, πατάτες, κρεμμύδια. Οι μέχρι σήμερα μετρήσεις το επιβεβαιώνουν δραματικά: Τα βαρέα μέταλλα περνούν από το νερό στα τρόφιμα και επιμολύνουν την τροφική αλυσίδα.
Η χρήση πόσιμου νερού, ρυπασμένου από το ιδιαίτερα τοξικό εξασθενές χρώμιο, ακόμα σε χαμηλές συγκεντρώσεις (π.χ < 50 ppbs) συνδέονται με σοβαρές επιπτώσεις στην ανθρώπινη υγεία, όπως αποδεικνύεται από πρόσφατες μελέτες. Κατά συνέπεια η παροχή ασφαλούς πόσιμου νερού στους κατοίκους της ρυπασμένης περιοχής αποτελεί προτεραιότητα και καθήκον της πολιτείας.
Οι Οικολόγοι Πράσινοι προτείνουμε να διερευνηθεί αν είναι τεχνικά εφικτό να κατασκευαστούν μονάδες επεξεργασίας του ρυπασμένου υπόγειου νερού ώστε να απομακρυνθεί πλήρως (100%) το εξασθενές χρώμιο και άλλοι ρύποι, ενώ το κόστος καθαρισμού (πάγιο και λειτουργικό) θα υποχρεωθούν να πληρώνουν όσοι έχουν προκαλέσει τη ρύπανση. Μέχρι τότε, θα πρέπει να εξεταστούν άλλες λύσεις παροχής επιφανειακού νερού – π.χ από Υλίκη-, μετά από επεξεργασία σε κεντρικό διυλιστήριο, με ευθύνη της ΕΥΔΑΠ αλλά με επιμερισμό του κόστους κατασκευής και λειτουργίας του σε όσους έχουν προκαλέσει τη ρύπανση. Το υπόγειο νερό μπορεί να χρησιμοποιηθεί για βιομηχανική χρήση μετά από σωστή επεξεργασία του, με ευθύνη και επιμερισμό κόστους στις βιομηχανίες που προκάλεσαν τη ρύπανση.
Για το νερό άρδευσης των γεωργικών εκτάσεων της περιοχής θα πρέπει επίσης να προβλεφθεί επεξεργασία του πριν τη χρήση, εφόσον τα βαρέα μέταλλα είναι βιοσυσσωρεύσιμα και επιβαρύνουν σημαντικά την τροφική αλυσίδα, καταλήγοντας στο πιάτο μας. Απαραίτητη λοιπόν είναι η ολοκληρωμένη αξιολόγηση της πιθανής επιβάρυνσης με βαρέα μέταλλα, των τροφίμων που παράγονται στην περιοχή, με ευθύνη του ΥΠΑΑΤ.
Οι μέχρι τώρα επιπτώσεις στην υγεία του πληθυσμού πρέπει να αξιολογηθούν με επιστημονικό τρόπο μέσω μιας διεπιστημονικής μελέτης για τις επιπτώσεις στην υγεία από την έκθεση στους ρύπους (αυτή ήταν εξάλλου και μια πρόταση που είχαμε καταθέσει πριν δύο περίπου χρόνια, ως Ο.Π). Ο τρόπος διεξαγωγής αυτής της διεπιστημονικής μελέτης, η διάρκεια της, τα δεδομένα προς αξιολόγηση, και ο επιστημονικός φορέας που θα αναλάβει τη συλλογή και αξιολόγηση των δεδομένων, η πρόσβαση των ενδιαφερόμενων (π.χ εκπρόσωποι τοπικών φορέων κα) στα στοιχεία της μελέτης, θα πρέπει να ξεκαθαριστούν σήμερα, με ευθύνη του Υπουργείου Υγείας, ώστε να διασφαλίζεται η εγκυρότητα και επιστημονική της επάρκεια .
3. Για την Αποκατάσταση της περιοχής και τον Αποτελεσματικό Έλεγχο και Πρόληψη της Ρύπανσης από Βιομηχανίες και άλλες μη σημειακές πηγές – Εφαρμογή της Περιβαλλοντικής νομοθεσίας.
Οι βιομηχανίες συνεχίζουν ακόμα να ρυπαίνουν επειδή δεν έχει χρειαστεί μέχρι σήμερα να «βάλουν βαθιά το χέρι στην τσέπη» και να πληρώσουν το πλήρες κόστος αποκατάστασης της περιβαλλοντικής ζημιάς που έχουν προκαλέσει. Η –από πολλούς παρεξηγημένη – εφαρμογή της Οδηγίας 35/2004 για την περιβαλλοντική ευθύνη (γνωστή και ως «Ο ρυπαίνων πληρώνει») δρα στην ουσία αποτρεπτικά για την όποια περαιτέρω περιβαλλοντική επιβάρυνση, εφόσον αυξάνει κατακόρυφα το κόστος που θα πρέπει να επωμιστεί η βιομηχανία για την αποκατάσταση της ζημιάς που προκάλεσε.. Για τη σωστή εφαρμογή της παραπάνω Οδηγίας στην περίπτωση του Ασωπού θα πρέπει:
- Να αξιολογηθούν σωστά η έκταση της ρύπανσης και οι κυριότεροι ρύποι (συγκεντρώσεις, ρυθμοί μεταφοράς τους στα επιφανειακά/υπόγεια νερά)
- Να ταυτοποιηθούν όσοι ευθύνονται για τη ρύπανση (σημειακές πηγές της ρύπανσης)
- Να συγκροτηθούν σχέδια εξυγίανσης των ρυπασμένων νερών και εδαφών με εφαρμογή των βέλτιστων διαθέσιμων τεχνολογιών
- Να εκτιμηθεί το κόστος εξυγίανσης και να αποδοθεί στους ρυπαίνοντες
Συγχρόνως με τα παραπάνω προτείνουμε τη συνολική αναθεώρηση του υπάρχοντος θεσμικού πλαισίου σχετικά με την χορήγηση αδειών λειτουργίας στις βιομηχανίες ώστε να εξασφαλίζεται με ένα συνεκτικό και άμεσα υλοποιήσιμο τρόπο η εφαρμογή της οδηγίας 689/91 σχετικά με τη διαχείριση των επικίνδυνων αποβλήτων και της οδηγίας για τον Ολοκληρωμένο Έλεγχο και Πρόληψη της Ρύπανσης (IPPC) από τις βιομηχανίες, καθώς και η εφαρμογή των Οδηγιών 2006/11/ΕΚ για τη ρύπανση που προκαλείται από επικίνδυνες ουσίες που εισάγονται στο υδάτινο περιβάλλον, 80/68/ΕΟΚ για την προστασία των υπόγειων υδάτων από τη ρύπανση, και 79/409/ΕΟΚ για τη διατήρηση των άγριων πτηνών.
Θα πρέπει να εξασφαλιστεί η εφαρμογή του νομοθετικού πλαισίου με ενδυνάμωση των ελεγκτικών μηχανισμών του κράτους, (ενίσχυση του θεσμικού ρόλου και αύξηση του προσωπικού της Ειδικής Υπηρεσίας Επιθεωρητών Περιβάλλοντος και των ελεγκτικών υπηρεσιών της Νομαρχίας και Περιφέρειας).
Σημαντικό εργαλείο για την βιώσιμη χρήση των υδατικών πόρων της περιοχής είναι η οδηγία Πλαίσιο για τα Νερά 2000/60 που απαιτεί την παρακολούθηση της ποιότητας των νερών, την εκπόνηση σχεδίων βιώσιμης διαχείρισης τους σε επίπεδο υδρολογικής λεκάνης με τη συμμετοχή του κοινού με στόχο την εξασφάλιση της καλής ποιότητας και επάρκειας των νερών για τις ανθρώπινες κοινωνίες και τα οικοσυστήματα μέχρι το αργότερο το 2015.
4. Σχετικά με τις περιβαλλοντικές πιστοποιήσεις
Η Πολιτεία πρέπει να ενδυναμώσει με κάθε δυνατό τρόπο, Φορείς όπως ο ΕΦΕΤ & το ΕΣΥΔ.
Με παρέμβαση των Ο-Π εταιρείες που ρύπαιναν τον Ασωπό έχασαν τις περιβαλλοντικές τους πιστοποιήσεις (κατά ISO14001 & EMAS). Ακόμα και σήμερα, όμως, εταιρείες που ευθύνονται για τη ρύπανση και είναι υπόλογες σε δίκες για περιβαλλοντικές παραβάσεις διαφημίζουν τα ανακληθέντα πιστοποιητικά τους, σαν να μην συνέβηκε τίποτα.
Με ενέργειες των Ο-Π και των κατοίκων (πατέρας Ιωάννης Οικονομίδης) το ΕΣΥΔ τιμώρησε τέσσερις (4) φορείς πιστοποίησης για παραβάσεις τους σχετικά με περιβαλλοντικά πιστοποιητικά, με έγγραφη επίπληξη. Σε περίπτωση δε, μη περαιτέρω συμμόρφωσής τους θα ανακληθεί συνολικά και οριστικά η δυνατότητά τους να εκδίδουν και να απονέμουν μελλοντικά περιβαλλοντικά πιστοποιητικά.
Οι Οικολόγοι – Πράσινοι θα συνεχίσουν να καταβάλουν κάθε προσπάθεια για να αποτραπεί το “green washing” όπου εταιρείες και οργανισμοί διαφημίζουν τις ψευδείς ή/και αποσπασματικές προσπάθειες βελτίωσης της περιβαλλοντικής τους επίδοσης και συμμόρφωσής τους με την κείμενη νομοθεσία. Είναι πλέον ανάγκη τα λόγια για το περιβάλλον να συνοδεύονται από πράξεις για την προστασία του περιβάλλοντος.
5. Δημιουργία ενός ανεξάρτητου Πράσινου Παρατηρητήριο για τον Ασωπό (Π.Π.Α.)
Η αναγνώριση του προβλήματος και η αναγγελία καλών προθέσεων δεν επαρκεί πλέον για την αντιμετώπιση των προβλημάτων των περιοχών του Ασωπού. Απαιτούνται συγκεκριμένες πρωτοβουλίες, χρονοδιαγράμματα, πόροι και μηχανισμοί εφαρμογής. Επειδή δεν έχουμε εμπιστοσύνη στην κεντρική διοίκηση και την αυτοδιοίκηση ότι αυτά που εξαγγέλλουν θα γίνουν πράξεις και δεν θα μείνουν μόνο στα χαρτιά, οι Οικολόγοι Πράσινοι θα στηρίξουμε τη δημιουργία από την κοινωνία των πολιτών ανεξάρτητων μηχανισμών (ένα Πράσινο Παρατηρητήριο για τον Ασωπό) παρακολούθησης της εφαρμογής των μέτρων για εξυγίανση του περιβάλλοντος και βελτίωση της υγείας και ευεξίας των κατοίκων της ευρύτερης περιοχής με την εφαρμογή επιστημονικών – τεχνικών και πολιτικών – θεσμικών λύσεων παρεμβάσεων.
