Ομιλία Δημάρχου Ν. Σβίγγου κατά την εκδήλωση παρουσίασης του βιβλίου του Γ. Κατσιμπάρδη «Ιστορία των Επτά Μύθων»
Μακαριότατε,
Εκλεκτοί προσκεκλημένοι
Αγαπητές συμπολίτισσες και συμπολίτες
Θα μου επιτρέψτε να προσεγγίσω με κάπως διαφορετικό τρόπο το βιβλίο αυτό ώστε, ως Βοιωτός και, βέβαια, ως Δήμαρχος της Θήβας, να αναδείξω τα σημεία εκείνα που φανερώνουν το πόσο μεγάλο πολιτισμό είχαν δημιουργήσει εδώ οι πρόγονοί μας, ένα πολιτισμό που αποτελεί οδηγό για εμάς σήμερα.
Κρατώντας, λοιπόν, την σειρά παρουσίασης των “Επτά Μύθων” θα επικαλεστώ απόψεις και αναλύσεις ελλήνων και ξένων πανεπιστημιακών και συγγραφέων, που ο Γιώργος Κατσιμπάρδης μνημονεύει σε συγκεκριμένα σημεία του 1ου και του 2ου τόμου του βιβλίου, αρχίζοντας από το μύθο της Νιόβης.
1.Είναι γνωστό ότι ο μύθος αυτός είχε συνεγείρει, για πάνω από χίλια χρόνια, τις γενιές των Θηβαίων οι οποίοι μάλιστα, σε κάποια φάση της ιστορίας τους (γύρω στον 7ο αιώνα π.Χ.), είχαν φροντίσει να τον αξιοποιήσουν αναπτυξιακά, και πιο συγκεκριμένα τουριστικά.
Γράφει λοιπόν, η καθηγήτρια Έμιλυ Βερμέλ , και αυτό το διαβάζουμε στην σελίδα 49, του 1ου τόμου του βιβλίου του Γιώργου Κατσιμπάρδη:
«Οι Θηβαίοι, κατά τους αρχαϊκούς χρόνους είχαν μετατρέψει την πόλη τους σε αληθινό “Μουσείο, σπάνιων Μυθολογικών Ευρημάτων”: Επιδείκνυαν τους τάφους των παιδιών της Νιόβης και του Ηρακλή, και με αυτό τον τρόπο συγκέντρωναν στη Θήβα επισκέπτες από όλο τον κόσμο.»
Όμως οι αρχαίοι Θηβαίοι δεν ήταν οι μόνοι που είχαν ευαισθητοποιηθεί από τον μύθο της Νιόβης και τον είχαν αξιοποιήσει σε μεγάλο βαθμό. Όσο κι αν φαίνεται παράξενο το ίδιο είχαν κάνει και οι Αθηναίοι αλλά και οι Αργείοι .
Γράφει, ή μάλλον περιγράφει, συγκεκριμένα τον 2ο αιώνα μ. Χ. ο Παυσανίας στα «Αττικά» του, και αυτό το διαβάζουμε στη σελίδα 51 του 1ου τόμου του βιβλίου του Γιώργου Κατσιμπάρδη: «Στο Διονυσιακό Θέατρο των Αθηνών υπήρχαν ανδριάντες τραγικών και κωμικών παικτών. Πιο πάνω, στο λεγόμενο νότιο τείχος της Ακρόπολης, προς το μέρος του Θεάτρου , βρίσκεται μία σπηλιά στους βράχους κάτω από την Ακρόπολη. Σ’ ΑΥΤΗ ΕΙΝΑΙ ΣΤΗΜΕΝΟΣ ΕΝΑΣ ΤΡΙΠΟΔΑΣ. ΜΕΣΑ ΣΤΗ ΣΠΗΛΙΑ ΥΠΆΡΧΕΙΣ ΠΑΡΑΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ΑΠΟΛΛΩΝΑ ΚΑΙ ΤΗΣ ΑΡΤΕΜΗΣ ΠΟΥ ΣΚΟΤΩΝΟΥΝ ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΤΗΣ ΝΙΟΒΗΣ».
2. Έρχομαι στον μύθο του Κάδμου και τον πολιτισμό τον οποίο δημιούργησε εδώ με κέντρο το ομώνυμο ανάκτορο, το «Καδμείο», οι ανασκαφές του οποίου θα ήταν ευχής έργο για τον παγκόσμιο πολιτισμό να μπορούσαν να συνεχιστούν, αφού εξοικονομηθούν οι μεγάλες πιστώσεις οι οποίες απαιτούνται για τον σκοπό αυτό.
Γράφει , λοιπόν, η Εύη Τουλούπα, Προϊσταμένη, πρώτα της Εφορίας Αρχαιοτήτων της Θήβας, και αργότερα, της Α’ Εφορίας της Ακρόπολης των Αθηνών- και αυτό το διαβάζουμε στην σελίδα 51 του 2ου τόμου του βιβλίου του Γιώργου Κατσιμπάρδη: «Μια μέρα (εκεί κοντά στα ερείπια του ανακτόρου του Κάδμου) στη Θήβα, και καθώς δούλευε μια μπουλντόζα, άρχισε να πετάει αρχαία. Ανάμεσα τους ήταν και οι περίφημοι σφραγιδοκύλινδροι ,που εκτίθενται τώρα στο Μουσείο της Θήβας. Όταν φάνηκαν αυτά, άρχισε συστηματική ανασκαφή. Τι χρυσά, τι λάπις λάζουλι, τι ελεφάντινα, όπου και να σκάβαμε όλα όσα βρίσκαμε ήταν σπουδαία. Τότε βρέθηκαν και οι πρώτες πινακίδες με τη Γραμμική Γραφή Β’ …ΟΛΗ Η ΘΗΒΑ ΕΙΝΑΙ ΕΝΑ ΑΝΑΚΤΟΡΟ, ΤΟ ΜΕΓΑΛΥΤΕΡΟ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ.»
3.Τρίτος στη σειρά του βιβλίου είναι ο μύθος του Διόνυσου. Εδώ δεν θα επικαλεστώ άλλον συγγραφέα αλλά τον ίδιο τον Γιώργο Κατσιμπάρδη ο οποίος, αφού σημειώνει στη σελίδα 79 του 1ου τόμου του βιβλίου του ότι οι πρώτες αναφορές για τον γεννημένο στη Θήβα αρχαιοελληνικό θεό Διόνυσο βρέθηκαν χαραγμένες σε πήλινες πινακίδες με την Γραμμική Γραφή Β’, και στη συνέχεια παραθέτει τον οδικό χάρτη διαδρομής της λατρείας του ανά την Ελλάδα, μέχρι να φτάσει στην Αθήνα, όπου διαμορφώθηκε ο θεσμός της τραγωδίας, γράφει: «Ο Διόνυσος συνέδεε μυθολογικά τα τρία περιφημότερα γένη των πρώτων Ελλήνων: Του Θηβαίου βασιλιά Κάδμου, η κόρη του οποίου, η Σεμέλη, γέννησε τον Διόνυσο ερωτοσμίγοντας με τον Δία, τον Ορχομένιο ηγεμόνα Μινύα, τις κόρες του οποίου ο Διόνυσος είχε στην ακολουθία του, και του βασιλιά της Κνωσού Μίνωα την κόρη του οποίου ο Διόνυσος έκανε γυναίκα του.»
4. Έρχομαι, τώρα, στον τέταρτο μύθο του Ορχομένιου πρίγκιπα – γιου του Αθάμαντα, βασιλιά της ομώνυμης πλουσιότερης τότε πόλης της Ελλάδας, όπως γράφει ο Όμηρος.
Το σημείο που ξεχωρίζω από τον 1ο τόμο του βιβλίου του Γιώργου Κατσιμπάρδη που μου έκανε ιδιαίτερη εντύπωση είναι εκείνο στο οποίο – επικαλούμενος τον μέγιστο των λυρικών ποιητών Θηβαίο Πίνδαρο - , ξεκαθαρίζει ότι πριν από τον Ιάσονα είχε εκστρατεύσει στην μακρινή Κολχίδα του Εύξεινου Πόντου ο επίσης Μινύας, Ορχομένιος Φρίξος.
Διαβάζουμε, λοιπόν, στη σελίδα 365 του βιβλίου “Λυρικοί Ποιητές: Πίνδαρος 1”, από τις εκδόσεις Οδυσσέα Χατζόπουλου, τους παρακάτω στίχους του Πίνδαρου-όπως τους παραθέτει, και τους αναλύει, στις σελίδες 112, 113 και 207, του 1ου τόμου του βιβλίου του: «Προστάζει ο Φρίξος, αφού πάμε στο Παλάτι του Αιήτη να φέρουμε την ψυχή του και το Χρυσόμαλλο Δέρας του κριού, που τον έσωσε κάποτε από τη θάλασσα και από τα άδικα βέλη της μητριάς του (κόρης του Κάδμου, και πρώτης γυναίκας του Αθάμοντα, της Ινώς).»
5. Από τον μύθο του Ηρακλή προκαλούν ιδιαίτερα οι αναφορές που κάνει ο Πίνδαρος στους Ολυμπιονίκες, τους Νεμεονίκες, του Πυθιονίκες και τους Ισμιονίκες, τις μεγάλες επιτυχίες των οποίων συνδέει κυρίως με τους δώδεκα άθλους του.
Ξεχωριστό ενδιαφέρον, όμως, έχει και η παρακάτω επισήμανση του γνωστού, σπουδαίου καθηγητή, Ι.Θ. Κακριδή, από τις πάρα πολλές που έχει γράψει για τον γεννημένο στη Θήβα, από την ένωση του Δία με την Αλκμήνη, Ηρακλή, τον οποίο οι αρχαίοι Θηβαίοι σε κάποια φάση τον είχαν θεοποιήσει. Διαβάζουμε, λοιπόν στη σελίδα 138 του 1ου τόμου του βιβλίου του Γιώργου Κατσιμπάρδη: « Σε όλα τα μέρη της Ελλάδας υπήρχαν ιερά, αναθήματα, τοπικές παραδόσειςς και τοπωνύμια, που φανερώνουν ότι υπήρχε λατρεία του Ηρακλή. Τα ίχνη αυτά διαπιστώνονται και στη Μικρά Ασία, στις Ακτές του Εύξεινου Πόντου, στα Βόρεια Παράλια της Αφρικής, στην Ιταλία, στη Ισπανία, τη Γαλλία και τα νησιά της Δυτικής Μεσογείου…. Το ίδιο χαρακτηριστικά, για τη μεγάλη διάδοση της λατρείας του, είναι τα επίθετα του Ηρακλή – περίπου 75 – τα περισσότερα από τα οποία αναφέρονται ΣΤΟΝ ΡΟΛΟ ΤΟΥ ΩΣ ΛΥΤΡΩΤΗ ΚΑΙ ΒΟΗΘΟΥ ΤΩΝ ΑΝΡΘΩΠΩΝ».
6. Από τον μύθο του περίφημου Λιβαδείτη αρχιτέκτονα Τροφωνίου – ο οποίος, μαζί με τον αδελφό του Αγαμήδη, σύμφωνα με την εγκυκλοπαίδεια ΠΑΠΥΡΟΥΣ-ΛΑΡΟΥΣ, είχε κατασκευάσει ωραιότερα πετρόκτιστα οικοδομήματα στην αρχαία Ελλάδα, όπως είναι ο ναός του Ποσειδώνα στη Μαντίνεια, το ανάκτορο του Αμφικτρύωνα και της Αλκμήνης στη Θήβα, το Θησαυροφυλάκιο του Αυγεία στην Ήλιδα – εκείνο που πρέπει να επισημάνει κανείς είναι το γεγονός ότι δεν είχε εμπνεύσει τους τραγικούς, παρά τα πολυσήμαντα μηνύματα που εξέπεμπε.
Το γιατί το εξηγεί ο Γιώργος Κατσιμπάρδης, ο οποίος στη σελίδα 143 του 1ου τόμου του βιβλίου του παραθέτει και τούτη τη σπουδαία επισήμανση του Νίκου Παπαχατζή: «Στο χτίσιμο του λίθινου ναού του Απόλλωνα στους Δελφούς από τον Τροφώνιο (και τον αδελφό του Αγαμήδη) είχε συνεργαστεί κατά τον “Ομηρικό Ύμνο” ο ίδιος ο θεός Απόλλωνας».
7. Για τον μύθο του Οιδίποδα, δεν χρειάζεται να πω πολλά, αφού η απήχησή του ήταν τόσο μεγάλη ώστε οι τραγικοί ποιητές να έχουν διδάξει (γράψει) για αυτό. Είκοσι πέντε (25) δραματουργήματα από τα οποία 6 – οι “Επτά επί Θήβαι”, “Η Αντιγόνη”, “Ο Οιδίπους Τύραννος ”, “Ο Οιδίπους επί Κολωνό” του Σοφοκλή, και οι “Ικέτιδες” και οι “Φόνισσες” του Ευριπίδη έχουν σωθεί ατόφια.
Επειδή όμως και σήμερα, όταν ανεβαίνει σε κάποιο θέατρο τραγωδία με πηγή τον μύθο του πολυβασανισμένου ηγέτη της Θήβας, όλοι σπεύδουν να την παρακολουθήσουν, μεταφέρω από τη σελίδα 173 του 2ου τόμου του βιβλίου του Γιώργου Κατσιμπάρδη τούτη τη φράση του Αντρέ Μονάρ που θεωρώ μεγάλης φιλοσοφικής αξίας: «Ο μύθος του Οιδίποδα μας διδάσκει ότι σε κάθε περίσταση, ακόμη και στην πιο βίαιη επίθεση της μοίρας εναντίον του, ο άνθρωπος είναι σε θέση να διατηρήσει το μεγαλείο και το κύρος του».
